Orta parmak işareti, sanılanın aksine ilk çağlardan bu yana insanlık tarafından kullanılıyor. Hem negatif hem de pozitif birçok anlama sahip olan orta parmak işareti, negatif anlamını günümüze kadar korumuş durumda. Özellikle batı kültürüne aşina olmayan kesimlerde bile orta parmak göstermek ofansif bir durum. Bu işaret yoğunlukla Roma kültürünün bir ürünü olduğu için ülkemizin kıyılarında da oldukça popülerdi. Orta parmak işareti hakkında doğru olmayan birçok mit de bulunmakta. Bu içeriğimizde, orta parmak işareti ne demek? orta parmak anlamı nedir? orta parmak nereden gelir? Tarihsel bilgiler ışığında yakından bakıyoruz.
Orta parmak işareti nasıl ortaya çıktı?
Orta parmak işaretinin ortaya çıkışı, milattan önceki dönemlere kadar dayanıyor. 1800’lerin sonlarında ABD’ye gelerek popüler kültürde sıkça karşımıza çıkan bu işaret, çoğunlukla negatif anlamda kullanılıyordu. İlk olarak orta parmak işaretinin bilinen en eski izine baktığımızda karşımıza Antik Yunanistan çıkıyor. Orta parmak işareti Antik Yunanistan’da katapygon olarak adlandırılıyordu. Fakat bu işareti, o dönemde halk birbirine göstermiyordu. Orta parmak daha çok Antik Yunanistan’da yazılan komedilerde ortaya çıkmıştı.
Milattan önce 423 yılında, Aristophanes tarafından yazılan The Clouds, orta parmak işaretinin geçtiği ilk komedilerden. Oyunda filozof Socrates karakteri bir öğrencisine sözlü sınav yaparken orta parmak karşımıza çıkıyor. Socrates, Strepsiades’e şiir ölçülerini soruyor. Strepsiades ise dactyl ölçüsünü çok iyi bildiğini söyleyip Socrates’e orta parmağını gösteriyor. Dactyl ise eski Yunanca’da hem parmak anlamına geliyor hem de 1 uzun iki kısa cümleden oluşan bir şiir ölçüsünün ismi. Dactyl ölçüsünün asıl önemi ise Orta Çağ Latin metinlerinde ortaya çıkıyor. Zira bu ölçü görünüşü nedeniyle penisi andırıyor ve ofansif anlamda kullanılıyor.
Orta parmak işaretinin Antik Yunanistan’daki en meşhur kullanıcılarından biri ise Diyojen oluyor. Sinoplu Diyojen olarak da bilinen ve büyük bir fıçıda yaşadığı söylenen bu ünlü düşünür orta parmağını sıkça kullanan isimlerden. Hatta Diyojen dönemin ünlü politikacısı Dimosthenis’e dahi orta parmağını göstermekten çekinmemiştir.
Orta parmağın anlamı: Orta parmak işaretinin sembolizmi
Dactyl ölçüsünün penisi andırdığından bahsetmiştik. Sadece bu bile bize orta parmak işaretinin sembolizmi hakkında epey bir bilgi veriyor. Milattan önceki bu dönemlerde orta parmak işareti bir phallus yani penis işareti olarak karşımıza çıkıyor. Elimizdeki en uzun parmak orta parmak olduğu için erkeksel gücün tasviri olan phallus bu parmak ile gösteriliyor. Orta parmağın yanında kalan işaret ve yüzük parmakları ise testisleri tasvir ediyor. Yani özet olarak orta parmak, eril dile bağlı ilk sembolik aşağılamalardan biri olarak Antik Yunanistan’da karşımıza çıkıyor. Orta parmak ile karşınızdakini temel olarak erkeklik gücünüzle tehdit etmiş oluyorsunuz.
Antik Romada orta parmak işareti
Antik Roma döneminde, orta parmak işareti hem Romalılar hem de kuzeyli kabileler tarafından kullanılıyordu. Antik Yunanistan’ın ve Roma İmparatorluğu’nun yayıldığı topraklara bakarsak, bu işaretin aslında bizim coğrafyamızla da özleştiğini görebiliriz. Zira Akdeniz’e kıyısı olan toplulukların neredeyse hepsinde bu işarete rastlamak mümkün. Fakat milattan sonra ilk yüzyılda orta parmak aynı zamanda nazara karşı yapılan bir hareketti.
Orta parmak pek çok topluluk tarafından “kötü gözden” korunmak için kullanılıyordu. Aynı zamanda orta parmak miti bu nedenle nazar boncuğu miti ile de el ele gidiyor. Orta parmak işaretinin Roma’lıların kullandığı Latince ismi digitus impudicus olarak geçiyor. Milattan sonra birinci yüzyılda çıkan Roma eserlerinde orta parmak daha çok sahte üfürükçüler tarafından ayinlerinin bir parçası olarak kullanılıyordu.
Fakat yine aynı dönemde yaşayan kara mizah ve eleştiri üstadı şair Martial, orta parmak işaretini asıl anlamı ile kullanmıştı. Hatta Martial, “Sizi homoseksüel olarak adlandıran olursa ona orta parmağınızı gösterin.” dizelerini de kaleme almıştı. Yine bu dönemde yaşayan Roma tarihçisi Tacitus orta parmağa yazılarında değiniyor. Hatta Roma askerleri ile savaşan Alman kabilelerinin orta parmak işaretini kullandığını da kaydetmişti.
Orta parmak işareti dünyaya nasıl yayıldı?
Orta parmak işaretinin dünya çapında bu kadar meşhur olmasının en bariz sebeplerinden biri Antik Yunanistan ve Roma İmparatorluğu’nun hükmettiği topraklar diyebiliriz. Fakat ideolojik ve etimolojik olarak bakarsak, orta parmak işaretinin birçok ilkel kabilede kendiliğinden ortaya çıkması mümkün. Zira dünya üzerindeki neredeyse tüm sosyal topluluklar erken dönemde işaret diline dayalı iletişim kuruyorlardı. Phallus yani penisin de yine bu topluluklarda gücü temsil ettiğini göz önünde bulundurursak, ellerin kullanıldığı kurduğumuz sembolizme dayalı bir iletişim biçiminde phallus tasviri en iyi orta parmak ile yapılabiliyor.
Orta parmak işareti asıl Bizans İmparatorluğu sayesinde daha geniş coğrafyalara yayılıyor. Zira Suidas isimli Bizanslı yazar, döneminin en büyük dilbilim ansiklopedisini yazıyor. Suda olarak adlandırılan bu eserde, 30 bin Yunanca kelimenin anlamı ve kökeni bulunuyor. Orta parmağın dünyaya yayılmasında rol oynayan bir diğer isim ise Erasmus oluyor. Tarihin en büyük akademisyenlerinden biri olan Erasmus, Yunan ve Latin atasözlerini bir araya getirdiği Adagia isimli koleksiyonunda orta parmak işaretine yer veriyor.
Orta parmak işaretinin ABD’ye yolculuğu
Dilbilimci Jesse Sheidlower, orta parmak işaretinin ABD kökenleri hakkında epeyce bir araştırma yapmıştı. Bu araştırmalar ışığında antropolog Desmond Morris ortaya bir iddia atmıştı. İddiaya göre orta parmak işareti, ABD’ye büyük ihtimalle İtalyan göçmenler tarafından getirilmiştir. ABD’de orta parmak işaretinin görüldüğü ilk fotoğraf ise bir beyzbol maçında çekilmiştir. Boston Beaneaters takımında Atıcı olan Old Hoss Radbourn ise işareti kullanan isim. 1886 yılında Radbourn, karşı takım New York Giants’ın oyuncularına orta parmak gösterirken fotoğraflamıştı.
Orta parmak işareti hakkında yanlış bilinen efsane
Orta parmak ne anlama gelir? Sorusunu sorarken yanlış bilgilendirmelere dikkat edin. İnternette son zamanlarda orta parmak işareti hakkında bir mit dolaşıyor. Aslında yine parmak ile ilgili olan bu mit yanlış şekilde orta parmak etimolojisine atfedilmiş durumda. Hemen hemen tüm içerik sitelerinde karşımıza çıkan bu orta parmak miti ise gerçeği yansıtmıyor. Peki nedir bu orta parmak miti? Birçok içerik sitesinde sosyal medyada yer alan bu mite göre orta parmak işareti, 1415 yılında İngilizler tarafından ortaya çıkmıştır.
İddiaya göre Fransa ile İngiltere arasında geçen Yüzyıl Savaşları’nda İngiliz okçular oku orta parmakları ile attıkları ve Fransızlar İngiliz esirlerin orta parmaklarını kestikleri için İngiliz okçular bunu bir hakaret olarak düşmanlarına karşı kullanıyordu. Hatta bu okçular Agincourt Savaşı’nın kazanılmasında da büyük rol oynamıştı.
Evet, İngiliz uzun yaylı okçuların Agincourt Savaşı’nda büyük bir rol oynadığı biliniyor. Fakat İçeriğimizde belirttiğimiz üzere orta parmağın İngiliz okçular veya Yüzyıl Savaşları ile bir ilgisi yok. Bu savaşlar sırasında İngiliz okçular uzun yaylarını gerebilmek için işaret ve orta parmaklarını kullanırlardı. Bu nedenle İngiliz okçuları bugünkü barış işaretine benzer şekilde iki parmaklarını gösterdikleri V şeklinde bir işaret kullanırlardı. Fransızlar ise yakaladıkları İngiliz okçularının bu iki parmağını keserdi.
Bugün orta parmak ne demek?
Günümüzde orta parmak işaretinin anlamı, hâlâ oldukça ofansif olsa da daha çok protest bir sembole doğru evrildi. Özellikle protest işler yapan sanatçılar, orta parmak işaretini benimsedi. Bu sayede işaret, eril bir hakaretten çok barış işareti gibi protest bir hareket hâline geldi. Bugün sayısız filmde, dizide, müzik klibinde ve sanat eserlerinde orta parmak işaretine rastlıyoruz. Ayrıca orta parmak işaretini günlük hayatımızda da sıkça kullanıyoruz. Hatta kadınların da bu işareti kullanması hakkında Freud’un büyük ihtimalle “penis envy” ve bilinçaltı bağlamında söyleyecek çok sözü olurdu. Fakat Freud döneminde orta parmak işareti Avrupa’da bugün olduğu kadar popüler değildi.
This post is also available in: English Français Español Deutsch
Yorumlar (0) Yorum Yap