Basketbol terimleri denildiğinde hepimizin aklına mutlaka birkaç terim geliyordur. Basketbola ait bazı terimler, bu sporu sevmemizi sağlayan temel unsurlar arasında yer alıyor olabilir. Dahası basketbol, kendine has kültürü ile çeşitli terimlerin özel anlamlara sahip olduğu bir spor dalı olarak dikkat çekmektedir. Bir diğer adıyla Sepettopu olan bu sporun, amatöründen profesyoneline kadar her seviyesinin ayrı bir zevk kaynağı olduğu da tartışmasız bir gerçek diyebiliriz.
Hemen herkes yanından geçtiği bir parkta oynanan sokak basketboluna bir kez de olsa rastlamıştır. Basketbol, sokaktan doğan ve bugün dünyanın pek çok yerinde yıldızlar tarafından parkede oynanan bir spor özelliği taşımaktadır. Amerika Birleşik Devletleri’nde 1891 gibi çok erken bir tarihte, beden öğretmenliği yapan Dr. James Naismith’e bu sporun temelini attığı için ne kadar teşekkür etsek azdır. Kökeni itibarı ile hentbol ve atletizme dayanarak keşfedilen basketbolun, günümüzde tamamen bağımsız bir spor olarak oynandığını da belirtelim.
Sözü daha fazla uzatmadan basketbol hakkında bilinmesi gereken temel terimleri ve basketbol açısından taşıdıkları önemi birlikte incelemeye başlayalım:
Basketbol Terimleri
1) Turnike
Turnike, basketbolun en temel terimleri arasında yer almaktadır. Basketbol öğrenmeye başlayan hemen herkes ilk adım hareketlerinin ardından turnike ile topu potaya sürerek nasıl sayı yapılacağını öğrenir. Sayı değeri 2 olan bu basketbol terimi, basketbol maçlarında en sık karşılaştığımız hareketler arasında olduğu da kesin. Fazla ikonik olmasa da ters turnike (reverse lay-up) versiyonuna da rastlamak mümkündür. Ters turnikede ise havada asılı kalma süresi hem daha uzun hem de estetik bir görüntü ortaya çıkmaktadır.
2) Ribaunt
Basketbol terimleri arasında ribaunt, basketbolun hem hücum yönünü hem de savunma yönünü özetleyen terimler arasında yer almaktadır. Savunma ve hücum ribaundu olmak üzere iki türü bulunan bu hareketin, potaya giden fakat sayı değeri kazanmayan topu, kimin tekrar kontrol etmesi anlamına geldiğini de söyleyebiliriz. Savunma ribaundu, kendi potasının altında topu kontrol eden ve yeni hücum başlatan oyuncu eylemini ifade ederken; hücum ribaundu ise potaya attığı top geri dönen takımın aynı hücum eylemini sürdürmesine verilen isimdir.
3) Blok
Sırada basketbolun oyuncusu, hocası ve seyircisi ile tüm paydaşlarını ayağa kaldıran hareketine geldik. Blok, tıpkı smaç gibi yapıldığı an tansiyonu yükselten ve oyunun estetik zevkini artıran unsurlar arasında yer almaktadır. Hücum yapan takımın oyuncusunun topu potaya göndermesi karşı takımın savunma oyuncusu tarafından havada engellenmesi blok adını almaktadır. Basketbol terimleri arasında en çok dikkat çeken ve sevilenler arasında olduğuna da hiç şüphe yok.
4) Smaç
Listemizde yer alan terimler arasında smacın büyük öneme sahip olduğunu peşinen belirtelim. Smaç, basketbolun atletizm ile bağını da en iyi şekilde simgeleyen basketbol terimlerinden birisi olma özelliği taşır. Hücum oyuncusunun topu tek veya çift el ile çemberi abanarak sayı yapmasına verilen isimdir. Çok farklı ve renkli örnekleri bulunmaktadır. Hele ki havaya atılan yüksek top yani ‘alley-oop pass’ ile smaç tamamlanırsa seyirci için izlemesi en keyif verici anlar ortaya çıkmaktadır.
5) Şut
Topla oynanan tüm spor dallarında şut terimine rastlamak mümkündür. Her ne kadar şutun atıldığı spora göre bu terim çeşitli nüans farklılıkları gösterse de temelde skor elde etmek için şut atma eylemi gerçekleştirilir. Basketbolda şut ise, birbirinden farklı çeşitlere sahip bir terim olarak dikkat çeker.
Boşa giden ve atan oyuncunun alay konusu olduğu ‘Airball’, sayı yapılmasına kesin gözüyle bakılan ‘Snowbird’ ya da ‘Bunny’, sokakta basketbol oynayanları iyi bildiği ve deliksiz olarak nitelendirdiği ‘Nothing but the net, şut varyasyonlarından sadece birkaçı. Çeviklik ile birlikte oyun zekasının da ön planda olduğu basketbolda, bu zekayı şut atma tekniği ile de göstermek mümkündür. Rakip savunma çizgisinin içinden atılana 2, dışından atılana ise nereden atılırsa atılsın 3 puanın yazıldığı basketbol terimidir.
6) Faul
Her spor dalında olduğu gibi basketbolun da sınırlarını belirleyen kuralları bulunmakta. Bu kurallar rakibe karşı yanlış pozisyon alma, hatalı savunma veya hatalı hücum gibi pek çok şekilde gerçekleşebiliyor. Diğer spor dallarına benzer şekilde geliştirilen faul kavramı basketbolda sınır koymayı sağlıyor. Vücudunu, özellikle de ellerini rakibe karşı yanlış kullanan oyuncuya faul çalınırken, bunun sonucunda karşı takım topu oyuna yarı alandan başlatma hakkı kazanır.
Tabii ki faul yapan takımın 5 faul hakkı dolmadıysa. 5 takım faulü sonrasında rakip, her faulde serbest atış çizgisine gelip şut kullanmaya başlar. Ayrıca 5 bireysel faul yapan oyuncu da o maç özelinde oyun dışında kalmış olur. Bu anlamıyla faul sayısına dikkat ederek oyunda kalmanın akıllıca bir davranış olduğunu da vurgulayalım.
7) Teknik Faul
Teknik faul kavramı ise basketbol terimleri arasında saha içi olayları tanımlamak için kullanılan terimdir. Hem oyuncuları hem de teknik ekibi kapsayan bu faul biçiminde, hakeme, rakibine ya da seyirciye aşırı tepkiler veren oyuncular öncelikle uyarılır ardından ise diskalifiye edilir.
8) Steps
Steps yani hatalı yürüme terimi, basketbolu basketbol yapan terimler arasında yer alıyor diyebiliriz. Topu taşıma, top ile yürüme ve top ile yürüme organizasyonunu hatalı yapmaya verilen isimdir. Steps’in ortaya çıkması halinde top karşı takıma geçmektedir. Fakat en önemlisi steps ile top sürmenin yani dribbling’in arasındaki kılcal ilişkidir. Dribbling top sürmeyi tanımlarken, dribble ise rakibi ekarte etmenin diğer adıdır. Bir oyuncunun aynı maç süresince birden fazla kez steps yapması ise hoşlanılmayan bir durumdur.
9) Asist
Asist, basketbol terimleri arasında özel bir meziyet gerektirenler arasındadır. Çünkü skora belki de en önemli katkıyı sağlayanlar asisti bol olan oyunculardır. Skor yapmanın sık olduğu bir oyun olmasına rağmen iyi asist yapmanın da özel bir yetenek statüsüne sahip olduğunu belirtelim. Kuralına uygun verilmiş ve skor haline gelmiş her pas, asist niteliği taşımaktadır.
10) Basketbolda Zaman ya da Süre
Basketbol, diğer dallarının pek çoğunda olduğu gibi skor ve sürenin birlikte yer aldığı oyunlardandır. Süre ya da zaman, bir basketbol terimi olarak Avrupa’da ve ABD’de farklılıklar göstermektedir. 4 periyodun dünyanın her yerinde sabit olduğu basketbolda, ABD’nde oyun 12’şer dakika, geri kalan ülkelerde ise 10’ar dakika şeklinde oynanmaktadır. Takımlar periyot başına 1 mola kullanabildiği gibi, oyunun son periyodu sırasında 2 mola hakkına erişirler. Molanın bir diğer ismi ise time out olarak anılmaktadır.
Basketbolun En İyi Hareketlerinin Ardındaki Matematik: Rajiv Maheswaran (TED)
This post is also available in: English Français Español Deutsch
Yorumlar (0) Yorum Yap