Tarihi Tarihe Tanıklık Edenlerden Dinleyebileceğiniz 32. Gün Arşivinden Belgesel Serileri

Geçmişi bilmeden günümüzün tarihini yorumlayamazsınız. Geçmişte yaşananları ise yaşayanlardan daha iyi kimse anlatamazdı. 2013 yılında aramızdan ayrılan başarılı gazeteci Mehmet Ali Birand’ın sunduğu 32. Gün programından geçmişe tanıklık edenlerle yaptığı röportajlarla dolu belgesel serilerini bir araya getirdim.

Tarih onu hangi yüzüyle anımsayacak? Solu iktidara taşıyan dürüst siyasetçi, devletin güvenilir çınarı, politikaya zarafet katan şair mi? Yoksa solun birliğini engelleyen inatçı, kuşkucu, yalnız lider mi? Demokrasinin kilometre taşlarında acaba kaç kişi dağlara taşlara yazılan Karaoğlan efsanesini anımsayacak? Ve kaçı siyasette zirveden cezaevine, cezaevinden yeniden zirveye yükselişin ve sonra sandıkta unutulup gidişin nedenlerini sorgulayacak? Türkiye son elli yılında damgasını vuran bir lideri, bir cumhuriyet aydınını, ülkenin en kritik günlerinin kaptanını nasıl anımsayacak?

Türk demokrasisi 27 Mayıs’ı, 12 Mart’ı atlatıp yeniden yola koyulmuştu ancak fırtına dinmemiş karşılıklı hesaplaşmalar bitmemişti. Tam aksine ülkede yeni cepheler açılmış, oluk gibi kan akmaya başlamıştı. Sonunda 12 Eylül günü yine kapı çalındı. O gün gelenler her şeyi ama her şeyi değiştirdiler. Artık hiçbir şey eskisi gibi olmayacak, eskisi gibi yaşanmayacaktı.

Demokrasi tarihimizin sayfalarında dolaşırken sağ-sol kavgaları gördük, ihtilaller yaşadık. Kan aktı, idam sehpaları kuruldu ancak bunlar ülkenin yolunu hiçbir zaman değiştiremedi. 1980’lere geldiğimizde ise bir kişi çıktı ve sistemi kökünden sarstı, insanların dünyasını değiştirdi. Bu kimine göre büyük bir devrim, kimine göre bazı değerlerin yıpranmasıydı. Ne olursa olsun bu insan Türkiye’nin bir dönemine damgasını vurdu.

“Son Darbe: 28 Şubat” belgeseli Türk demokrasisinin en önemli yol kazalarından biri olan 28 Şubat sürecini anlatıyor. Turgut Özal’ın ölümünden AK Parti’nin iktidara gelişine kadar olan dönemi inceleyen ve 12 bölümden oluşan belgeselde her bölüm 1 yılda yaşananları kapsıyor.

Türkiye’de bugün kanıksayarak yaşadığımız çok partili demokratik rejim aslında 23 yıllık bir mücadelenin ve arayışın ürünü. Cumhuriyet kuruluşundan 1946 yılına kadar tek partiden çok partiye geçiş için tam üç deneme yapıldı. Bunlardan ilki 1924’teydi. Ülkeyi yöneten Cumhuriyet Halk Fırkası’nın karşısına Terakkiperver Cumhuriyet fırkası çıktı. Ancak yeni bir cumhuriyetin sancılar içinde inşa edildiği bu dönem, muhalif bir sesin yaşamasına elvermedi. Terakkiperver Fırkası altı ay sonra kapatıldı. Yöneticilerin bir kısmı hapsedildi. Bir kısmı Atatürk’e suikast davasında idam sehpalarında cezalandırıldılar.

İkinci deneme bundan altı ay sonra, 1930’da Serbest Fırka’yla yapıldı. Ama Serbest Fırka da ancak 97 gün yaşayabildi. Nihayet aradan 16 yıl daha geçtikten sonra 1946’da Demokrat Parti geldi ve Türkiye için tek partili rejim bir daha dönmemek üzere tarih oldu.

Biz, öykümüze 1930 yılından, cumhuriyet tarihinin ikinci çok partili rejim denemesinden başlayacağız. 1950’de iktidara gelen Demokrat Parti’nin izlerini 30’lu yılların o kargaşasında arayacağız…

Mehmet Ali Birand’ın sunduğu bir haber klasiği olan 32.Gün bu kez Kıbrıs’ın 50 Yılı belgeseli ile sizlerle!

Türkiye, 18 Haziran 1988’de Turgut Özal’a düzenlenen suikast girişimiyle sarsıldı. Türkiye’nin Başbakanı’na hem de bir kongrenin tam ortasında iki kurşun sıkılmıştı. Tetikçi Kartal Demirağ, taklalar atıp canını kurtardı ancak yakalanıp hapse atıldı. Sonra her şey unutuldu. Başbakan’ı öldürmek isteyen insan, 4 yıl sonra serbest kaldı. Peki Kartal Demirağ kim? Tek başına mı hareket etti? Gerçekten tetiği çeken o mu, yoksa geri planda başkaları mı var? Çiğdem Anat, 1992 yılında Kartal Demirağ ile konuştu ve Özal suikasti dosyasını açtı.

24 Ocak 1993’te düzenlenen Uğur Mumcu suikasti, tüm Türkiye’yi sarstı. Milyonlarca insan Mumcu’nun cenazesinde bir araya geldi. 32. Gün ekibi, demokrasi ayıplarımızdan biri olarak tarihe geçen Mumcu suikastini, ertesi hafta böyle dosyalaştırdı.

Bugün, eski Diyarbakır Emniyet Müdürü Gaffar Okkan ve 5 mesai arkadaşının şehit edilmesinin 19’uncu yılı. 24 Ocak 2001 günü saat 17.40 sularında valilik binasına doğru seyir halindeyken Şehitlik semti Sezai Karakoç Bulvarı’nda kurulan pusuda şehit olan Okkan, evli ve 2 çocuk babasıydı. Okkan ile polisler Mehmet Kamalı, Sabri Kün, Mehmet Sepetçi, Atilla Durmuş ve Selahattin Baysoy da saldırıda şehit düştü…

Bu gecenin en çarpıcı dosyası ise Sabancı Suikasti. Özdemir Sabancı geçen yıl 3 mesai arkadaşıyla birlikte bir suikaste kurban gitmişti. Tam faili meçhul cinayetler listesine giriyordu ki olayın sorumlusu Mustafa Duyar, Suriye’de teslim oldu. İstanbul Emniyeti Terör ile Mücadele ekipleri Duyar’ı olayın geçtiği Sabancı Center’a götürüp tatbikat yaptırmışlardı. Şimdiye kadar bu tatbikatın filmi tamamı hiç değilse açıklanmadı. Mustafa Duyar’ın kendi ağzından cinayetin ayrıntıları dinlenemedi. Cüneyt Özdemir işte ilk defa izleyeceğiniz bu görüntülereden hareket ederek bu korkunç olayın en bilinmeyen noktalarını bir aya getirdi. Gerçekten de inanılmayacak bir hikaye ortaya çıktı…

Abdi İpekçi, 1 Şubat 1979’da Maçka’da akşam saatlerinde evinin önünde düzenlenen suikast sonucu hayatını kaybetti. Katil zanlısı olduğu gerekçesiyle tutuklanan ve kaldığı cezaevinden kaçırılan Mehmet Ali Ağca, İtalya tarafından iade edildiği Türkiye’de, 10 yıl tutuklu kaldıktan sonra 2010 yılında salıverildi…