Dünyanın kendi ekseni etrafında 24 saat dönmesi böylelikle oluşan dalgalar ve manyetik enerji sadece maddeleri etkilemez, en az onlar kadar vücudumuzun dengesi ve işleyişi de etkilenir. Yani kısacası dünyanın dönüşü sırasında meydana gelen biyokimyasal, fizyolojik, eylemsel, biyolojik birtakım dalgalanmalar değişmeler döngüsü olarak tanımlamak mümkün. Bu döngü ise sirkadiyen ritim olarak biliniyor.
Sirkadiyen sistemler başıboş dengeler değildir, evrenle, insanla, doğayla bir etkileşim ve dayanışma halindedir. Vücudumuzun organik saati olarak tanımlamak da mümkün bu dengeyi. Vücudumuzda kronik bir şekilde tekrar eden döngüler üzerinden görmek mümkün bu yapıyı.
Uyku- uyanıklılık hali, kan basıncı, kalbin çalışma performansı, büyüme hormonu, uyku hormonunun salgılanması ve çeşitli hormonların kombinasyon ile çalışması. Sirkadiyen ritim biyolojik olarak bu tarz ritimleri kapsar. Peki sirkadiyen ritmi ne etkiler? Hadi hep birlikte bakalım.
Sirkadiyen Ritim Hangi Faktörlerden Etkilenir?
Sirkadiyen ritmi en çok etkileyen unsurların başında ışık gelir. Günlük hayatta sıklıkla maruz kaldığımız telefon ışığı, AVM’lerde maruz kalınan şiddetli ışık ve bilgisayar ışığı gibi yapay unsurlar, ışık ritim dengesini bozabilir. Sirkadiyen ritmi etkileyen bir diğer önemli unsur ise uykudur.
Uykumuzdaki aksaklıklar ritmi bozar. Uyku için salgılanan melatonin hormonu 21:00 ve 22.00 arasından 03.00- 04.00 a kadar salgılanır. Bu saat aralarında uyumamak, bu ritmi bozar. Sıcaklık etki eden bir diğer faktördür.
Aşırı sıcakta vücudun ter dengesi bozulabilir ya da aşırı bronzluk yaratarak deride birtakım değişmelere, zararlara yol açabilir. Aşırı düşük ısıda ise vücudun kendini aşırı kasması ve vücut dengesinin yavaşlamasına neden olur.
Uyku ve Beslenme Son Derece Önemli
Vücudumuzu dengede tutan bir ritim sağlayan unsurların başında beslenme geliyor. Ana enerji depomuz beslenme ile ayakta kalıyoruz. Bu beslenme dengesinin bozulması sirkadiyen ritmin sapmasına yol açar, yani vücudun saati şaşabilir. Enzimlerin çalışması belli bir saate bağlanmışken yani kişi bunu beslenme düzeni ile bir rutine oturtmuşken, bu dengenin şaşması sirkadiyen ritmi de saptırır.
Bu tarz sapmalar, beslenme düzeninin şaşması aşırı zayıflık ve aşırı obeziteye yol açabilir. Uyku saatlerinin şaşması, melatoninin salgılandığı saat diliminde uyku halinde olunmaması uykuda sapmalara dolayısı ile beslenmede sapmalara değişmelere yol açacaktır. Buna bağlı olarak iştah kaybı, diyabet, kilo kaybı gibi sonuçlara yol açacaktır.
Sirkadiyen Ritim Hangi Koşullarda Bozulabilir?
- Uykusuzluk,
- Düzensiz beslenme,
- Ağır ilaçlar ve radyasyon,
- Menopoz ve Andropoz,
- Psikolojik sorunlar,
- Yetersiz ışığa veya aşırı ışığa maruz kalmak.
Sirkadiyen Ritmi Korumak İçin Neler Yapabiliriz?
Vücudun dengesini sağlayan en başat etkenler beslenme ve uykudur demiştik. Dolayısıyla Sirkadiyen ritmi de iki başat unsur ayakta tutacaktır. Bu yüzden uyku saatlerimize son derece dikkat etmeliyiz, karanlıkta uyumak bu bağlamda oldukça önemli. Melatonin hormonlarının salgılandığı saatlerde uyumak büyüme- gelişmeyi de olumlu yönde etkiliyor.
Radyasyona ve zararlı enerji dalgalarına maruz kalmaktan imtina etmeliyiz. Bunun yanı sıra dokunmatik telefonlarda parmak uçlarından alınan bir takım zararlı ışınlar uçlardaki hücreleri öldürüp kan basıncını ters yönde değiştirebilir.
Kimyasal yapılara maruz kalmak, temizlik yaparken kronik şekilde endüstriyel ürünlere maruz kalmak dengeyi bozan diğer etkenlerdir. Bunun yanında alkol ve sigara tüketimi akciğer, kalp ve karaciğer dengesini bozar. Bunlardan olabildiğince uzak kalıp doğal ürünlere ve vücut saatimizin kurulumunu dinlemeliyiz.
Sirkadiyen Ritim Bozukluğunun Tedavisi Var Mıdır?
Sirkadiyen ritim bozukluğunu kişi kendisinde giden birtakım anormal gidişatların üzerine giderse, kendisini dinleyerek birtakım yargılara varabilir. Uyku sorunu yaşayan bireyler, karanlık oda ya da doktor onayı dahilinde ilâç kullanabilir. Beslenme düzeninin üzerine gidilerek daha sağlıklı ürünler ve daha rutin bir beslenme dengesinin yaratılması tedavi yöntemlerinden biridir. Karbonhidrat dengesinin ayarlanması, şeker gibi besinleri azaltılması gibi yöntemlere gidilebilir. Bu bağlamda bir diyetisyenle çalışmak faydalı sonuçlar doğurup denge için olumlu olacaktır.
Kısaca toparlamak gerekirse sirkadiyen ritim 24 saat içinde vücudumuzda biyolojik, fizyolojik etmenleri baz alarak gün içerisindeki döngüsünü bir şekilde tamamlıyor. Vücudumuzda saat gibi işleyen bu doğal saati etkileyen etmelerden en önemlisi uyku ve beslenme. Sosyal bir canlı olan insanlar için birtakım dengeler sağlamak her zaman kolay olmayabiliyor.
Psikolojik etmenler, içinde yaşadığımız çevre sirkadiyen ritmimize her daim etkiliyor Dolayısı ile karşılıklı iletişim halindeler. Vücudumuzun bu doğal saatini her ne kadar biyolojik etmenler etkilese de psikolojik etkilerde de yadsınmayacak derecede önemli. Bu noktada belki de en önde gelen şık kendimizi dinlemek olacaktır.
Vücudumuzun verdiği tepkimelere dikkat kesilince bizde ters giden şeyleri, döngünün rutin giden unsurunu görmek çok zor olmayacaktır. Yaşam nasıl gece ve gündüzden oluşuyorsa insan yaşamında da bu iki ayrı yön var. Uyku ve uyanıklık. Uyanıkken kendimizin farkına vardığımız gibi gece de uykumuzun ritmine kulak vermek son derece önemli. Çünkü bütün bu rutinler sirkadiyen ritmin bir parçası. Evrenle vücudumuzun bağlantı halinde.
Vücudumuzdaki bu dengenin farkına varırsak sağlığımız için öz farkındalığımız artacaktır. Bu da kendimize dair bilgi edindiğimizden birtakım noktalarda doğru saptamalara götürecektir bizi. Doğru saptamalar çözüme daha da erken ulaşmamızı sağlayacaktır. Evrende hiçbir şeyin boşuna olmadığı gibi vücudumuzda da gerçekleşen hiçbir tepkime korelasyon boşuna değil, sirkadiyen ritim de bu unsurlardan sadece bir tanesi.
Uyumanın Zararları: Hipersomnia Belirtileri Nelerdir?
Lifli Yiyecekler Nelerdir? Sağlığımıza Nasıl Etki Ederler?
This post is also available in: English Français Español Deutsch
Yorumlar (0) Yorum Yap