Ketamin Nedir? Ne İşe Yarar? Tıbbi ve Veteriner Kullanımları Nasıldır?

Ketamin, sık sık duyduğumuz ve tıp alanında oldukça önemli olan bir kimyasal. Ketamin ilk olarak 1962 senesinde bir laboratuvarda sentezlendiği sırada bulunmuştur. Bilim insanları hayvanlar üzerinde yaptıkları başarılı deneylerden sonra, 1964 yılında ilacı insanlar üzerinde denemeye başladılar. FDA, ketamini ilk defa 1970 yılında anestezik olarak kullanım için onayladı ve doktorlar bu ilacı Vietnam Savaşı zamanında yaralanmış askerler için kullanılmaya başlandı. 

Ketamin ne demek? Ketamin tam olarak nedir? Ne iş yarar? Nerelerde kullanılır? Tüm bu soruların yanıtlarını sizler için bir araya getirdik.

Ketamin Nedir? Ketamin Ne İşe Yarar?

Ketamin kimyasal olarak arilsikloheksilamin türevi ve kiral bir birleşiktir. Ketaminin  farmasötik preparasyonlarının çoğu rasemiktir. Ketaminin daha aktif enantiyomeri olan esketamin (S-ketamin), “Ketanest S” adı altında tıbbi kullanım için uygundur.

Ketamin aynı zamanda anestezi sürecini başlatmak ve devam ettirmek için kullanılan bir ilaçtır. alındığı anda ağrı kesimi, sedasyon ve hafıza kaybı yaşanmasını sağlayıp, uygulanan kişiyi trans benzeri bir hale getirir. Kronik ağrı, yoğun bakımda sedasyon ve depresyon için de kullanılır. Ketaminin etkisinde olan kalp, solunum yolu refleksleri ve nefes alma devam işlevleri durmaz. Etkisi ise enjeksiyonla verildiği andan itibaren beş ile on dakika içinde başlayıp yirmi beş dakika kadar sürer.

Ketamin Ne İçin Kullanılır?

Tıbbi Kullanım

• Anestezi: Solunuma, kullanılan diğer anestezi maddelerinden daha az engel teşkil ettiğinden dolayı  tıpta anestezik olarak tercih edilmektedir. Yan etki olarak halüsinasyonlara neden olması sebebiyle birinci anestezik olarak tercih edilmez. Güvenilir havalandırma ekipmanı olmayan durumlarda tercih edilen ilk anestezi maddesidir. Çocuklarda ufak operasyonlar için tek başına veya kas gevşetici olarak, astımı olan kişilerde, savaş anında acil cerrahi işlem gerektiren olaylarda, acil servislerde yatıştırıcı olarak da kullanılır.
• Ağrı kesici: Ameliyatlardan sonra ağrı kesici olarak tercih edilir. Ufak bir doz ketamin ameliyat sonra kusma ve mide bulantısını azattığı gibi morfin kullanımını da azaltır.
• Depresyon: Depresyon için hızlı bir antidepresandır. Ayrıca intihar düşüncelerinin seyrekleştirilmesinde etkili olabileceği ortaya konulmuştur.Ketaminin antidepresan olabileceği 2000 ve 2006 yıllarındaki çalışmalarda gösterilmiştir. İnravenöz infüzyon yoluyla verilen küçük dozdaki ketaminin, depresyonda olan bireylerde dört saat içerisinde sakinleştirici etkiler ürettiği elde edilmiştir. Bu etkiler tek bir dozdan sonra birkaç hafta kadar sürmektedir. Selektif serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI’lar) ve trisiklik antidepresanlar (TCA’lar) gibi geleneksel antidepresanlarda bu faydaları ortaya çıkması için genellikle en az birkaç hafta kullanım gerekmektedir. Ketamin antidepresanlar geleneksel antidepresanlara kıyasla daha kuvvetlidir.

Veteriner Kullanımı

Veteriner hekimleri ketamini genellikle anestezik ve ağrı kesici olarak kedilerde, köpeklerde, farelerde, tavşanlarda; yani kısacası küçük hayvanlarda kullanırlar. Atlarda ise indüksiyon ve anestezik bakımda kullanılmaktadır. Kemirgenlerde kullanılan anestezinin de bir parçası sayılmaktadır.

Veteriner hekimler genelde dengeli bir anestezi ve analjezi sağlamak amacıyla  sakinleştirici ilaçlara ek olarak ketamin de kullanırlar. Büyük hayvanlarda ise ağrı kesici olarak kullanılan ketaminin, büyükbaş hayvanlarda etkisinin daha az olduğu düşünülmektedir. At cerrahisinde ketamin, genellikle detomidin ve tiyopental ve bazen guaifenesin ile beraber kullanılan birincil intravenöz anestezik ajandır.

Uyuşturucu Olarak Kullanımı

Eğlenmek için kullanılan ketamin, 2005 ve 2013 yılları arasında İngiltere ve Galler’de 90 kişinin ölmesine sebep olmasının yanı sıra, dünyada da birçok ölüme sebep olmuştur. İntihar, zehirlenme, trafik kazaları, boğulma gibi birçok kazaya sebep olmuştur. Bu ölümler de çoğunlukla gençler arasında olunca kontrolün ve sınırlandırmaların artması kaçınılmaz hale gelmiştir.

Fensiklidin (PCP) ve dekstrometorfan (DXM) gibi dissosiyatiflerin tam tersine ketaminin etki süresi baya kısadır. Ketamin alındıktan sonra etkileri 10 dakika içerisinde başlar ve halüsinojenik etkileri alınma şekline göre değişir. Bu süre 60 dakika (insüflasyon veya enjeksiyon) ile 2 saat (oral) arasında değişir.

Anesteziye sebep olmayacak kadar ufak dozlarda alınan ketamin, kişinin bedenine, çevresine karşı duyarsızlaşması ve derealizasyonu olarak bilinen bir kopma hissiyle karakterize edilen disosiyatif bir duruma sebep olur.  Fazla doz kullanımında, maddeyi kullanan kişiler gördükleri ve duydukları bir takım halüsinasyonlar sonucunda, bir kimliksel ayrışma hali olan “K-hole” denilen bir durumla karşı karşıya kalabilirler. 

Birtakım kafa karışıklığı ve umursamazlık hali amneziye sebep olabilmesi açısından, bazı tecavüz olaylarında da bu madde kullanılmıştır.

This post is also available in: English Français Español Deutsch