İlk kalp nakli nasıl ve ne zaman gerçekleşti biliyor musunuz? Her sene dünyada yaklaşık olarak 4.000 civarı kalp nakli gerçekleştiriliyor. Peki bu kadar hayati önem taşıyan kalp naklinin tarihi nedir ve nasıl bir gelişim göstermiştir?
Tarihte bilinen ilk kalp nakli
İnsandan insana ilk kalp nakli ameliyatını hem de insandan insana yapan başarılı bilim insanı, hekim Dr. Christiaan Barnard’dır. 1967 yılında gerçekleşen ve dünyayı sarsan kalp naklini ve bu sürece kadar yaşanan bilimsel olayları anlatacağız. Kalp nakli, sağlıklı bir kalbin gösterdiği fonksiyonları artık tam anlamıyla sağlayamayan ya da tamamen kaybetmiş hasta kalbin sağlıklı bir insan kalbi ile değiştirilmesidir.
Organ bağışında bulunan insanların, ki bu kişilere bilim dilinde verici de denir, öldüğünde alınan organlarının acil durumdaki insanlara nakledilmesidir. Kalp nakli ameliyatı yaşadığımız çağda birçok insanın hayatını kurtaran ve onlara yeni bir yaşam sunan biz insanlar için belki de mucizevi bir olaydır. Tabii bu ameliyatın gerçekleşmesi için organlarını bağışlayan kahramanlar da unutulmamalıdır.
Peki, ilk kalp ameliyatına kadar geçen sürede ne gibi bilimsel gelişmeler oldu?
Organ naklinin tarihini 17. yüzyıla kadar götürebiliriz. Örneğin ilk deri nakli ameliyatları denenmiştir. 1863 senesinde Paul Bert erkek yumurtalıklarında ve dişlerde denen damar bağlantısı olmayan transplantasyonlar denemiş ve doku uyuşmazlıkları üzerine yazılar yazmıştır. 1883 senesinde ise zarar gören iç organlar üzerinde nakil denemeleri yapılmıştır.
20. yüzyılda organ nakli denemeleri
Yirminci yüzyılın başlarında 1902 senesinde Emerich Ullmann ve Alexis Carrel, iki köpek üzerinde transplantasyon (organ nakli) yapmak istediler ve köpeklerin organlarının yerini değiştirdiler. Alexis Carell, iki insan arasında yapılan organ nakillerinde doku uyuşmazlığı ortaya çıktığını fark etti. Carell ayrıca damarların kesilmesi ve dikilmesi teknikleri de geliştirdi. Geliştirdiği bu teknikler sayesinde 1912 senesinde Nobel Tıp Ödülü kazandı.
İnsanlar üzerinde ilk organ nakli denemeleri
İnsanlar üzerinde ilk organ nakli ameliyat denemesini Fransız Mathieu Jaboulay tarafından 1916 yılında yapılmıştır. Bu ameliyat hayvan organları kullanıldığı için başarısız olmuştur. Böbrekleri artık çalışmayan ve ölmek üzere olan iki kadına, domuz ve koyun böbrekleri nakletmeye çalıştığından başarısız olmuştur. 1908 senesinde ise bir köpeğe kendi organları nakledildi ve organ uyuşmazlığı yaşanmadığından köpek uzunca süre yaşadı. 1909 senesinde Almanya’da Dr. Unger, bir kız çocuğuna maymun böbreğini uyluk kemiği üzerindeki damarlara bağlayarak denemede bulunda ama başarısızlıkla sonuçlandı bu işlem.
Başarısız organ nakli denemelerinin nedenleri
Birçok ülkede birçok organ nakli denemesinin başarısız olmasının sebebi vücudun direnç göstermesi sorununa bir çözüm bulunmamasından kaynaklanıyor. Transplantasyonların hemen hepsi ölümle sonuçlanmıştır. Vücudun bu direnci göstermesini bağışıklık istemiyle ilgili olduğunu bulan İngiliz zoolog Peter Brian Medawar 1960 yılında Nobel Tıp ödülünü aldı. Bağışıklık sisteminin tepkilerinin önüne geçmek için hastalara ışın tedavisi uygulanıyordu ve bu ışınların zararları çok olduğundan hastalar hayatlarını kaybediyordu.
Başarılı ilk organ nakli
Başarılı ilk organ nakli 1954 senesinde Joseph Murray tarafından gerçekleştirildi. Verici hastanın tek yumurta ikiziydi ve bağışıklıkla ilgili reaksiyonlar en aza indirilmişti. Organ nakledilen hasta sekiz yıl yaşamıştır ve kalp krizinden ölmüştür. Murray 1990 yılında Tıp Nobel Ödül’ünü aldı. 1951 ve 1952 yıllarında da denemeler olmuştur ama hastalar kısa süre yaşayıp ölmüşlerdir. İlk başarılı insandan insana akciğer nakli ise James Hardy tarafından gerçekleştirilmiştir.
Hayvandan insana ilk kalp nakli ameliyatı
James D. Hardy tarafından Mississippi Üniversitesinde 1964 yılında bir şempanzeden alınan kalbi, altmış sekiz yaşında komada olan kalbi durmak üzere olan hasta Boyd Rush’a naklediyor. İnsan donör kalbi bulamayan Hardy şempanze kalbi kullanmıştır. Yaklaşık bir saat çalışan kalp vücut tarafından reddediliyor. Bu ameliyattan sonra koyun, domuz, maymun gibi hayvanlardan alınan kalpler insanlara nakledilmeye çalışılmıştır. Şempanze kalbi kullanması daha sonra bazı tartışmalara yol açmıştır.
İnsandan insana ilk kalp nakli yapan Dr. Christian Barnard kimdir?
Güney Afrika Cumhuriyeti’nin Cape eyaletinin Beaufort West şehrinde 1922 yılında hayata gözlerini açan Barnard, bu önemli ve bilim tarihinin seyrinin değiştiren organ naklini gerçekleştirmiştir. Barnard 1951 yılında aynı şehirde tıp fakültesini bitirdi ve hastanelerde görev almaya başladı. Minnesota Üniversitesinde doktora çalışmalarını yapan ve incebağırsağın doğuştan tıkanık olmasının nedenini hamilelik sırasında dölüte yeterli düzeyde kan gitmemesinden kaynaklandığını kanıtladı. 1972 yılında cerrahi profesör unvanı aldı. 2001 yılında vefat etti.
Dr. Christiaan Barnard organ nakli denemeleri
Dr. Christiaan Barnard, Güney Afrika’da köpekler ile şempanzeleri kullanarak birkaç organ nakli denemesi gerçekleştirmeye çalıştı. 1974 ise bir hastanın ilk kez sağlıksız kalbini çıkartmadan kalbin çalışmasını destekleyecek ikinci bir kalp ekleyerek yeni bir denemede bulunarak yine öncü oldu bu konuda.
İlk kalp nakli ‘‘insandan insana’’
1967 senesinde Dr. Christiaan Barnard, Louis Waskansky adındaki hastasına tüm dünyada yankılanacak ve çok konuşulacak ilk kalp nakli ameliyatını gerçekleştirdi. Dr. Christiaan Barnard tarafından gerçekleşen bu ameliyatta hastası Louis Waskansky, 18 gün hayata tutunabildi ve enfeksiyon kaptığı için öldü. Dr. Christiaan Barnard hastasına beyin ölümü gerçekleşmiş bitkisel hayattaki bir hastasından aldığı kalbi nakletti. İlk kalp nakli ameliyatı ile bilim tarihine adını yazdırdı.
İlk kalp nakli ameliyatı ve sonrası
İnsandan insana ilk kalp nakli başarıyla gerçekleştirildi fakat vücudun bağışıklık sistemi reaksiyon göstermeye başladı. Nakledilen kalbin proteinlerine karşı direnç göstermemesi için hasta Louis Waskansky zayıflatılmıştır. Fakat zayıflatıldığı için zatürre oldu ve sadece 18 gün yaşayabildi ve öldü.
Dr. Christiaan Barnard’ın ikinci alp nakli denemesi
Dr. Christiaan Barnard ilk kalp nakli ameliyatından sonra ikinci ameliyatı denemiştir. Bu kalp nakli ameliyatı denemesinde ise hasta bir yıldan fazla yaşadıktan sonra ölmüştür. Yabancı doku ve vücudun bağışıklık sisteminin organı reddetmesi sorunlarının çözülememesinden dolayı daha sonra gerçekleştirilen kalp nakillerinin çoğu başarısızlıkla sonuçlanmıştır.
Türkiye’de ilk organ nakli
3 Kasım 1975’te Prof. Dr. Mehmet Haberal tarafından Hacettepe Üniversitesinde ilk organ nakli gerçekleştirilmiştir. Bir anneden oğluna yapılan organ nakli ile gerçekleştirilmiştir. Bu yüzden 3-9 Kasım tarihleri arasında Organ Nakli Haftası olarak etkinlikler düzenlenmektedir.
1979’da ise Prof. Dr. Mehmet Haberal ve ekibi trafik kazasında ölen insandan böbreğini alarak ilk yerli kadavradan böbrek nakli ameliyatını gerçekleştirdiler. 8 Aralık 1988’de ise Prof. Dr. Mehmet Haberal Türkiye’nin ilk karaciğer nakli ameliyatını gerçekleştirmiştir. Prof. Dr. Mehmet Haberal ve ekibi 1507 böbrek ve 122 karaciğer hastası ameliyatını yapmışlardır.
Türkiye’de ilk kalp nakli ameliyatı
1966 senesinde Dr. Christiaan Barnard’ın insandan insana kalp nakli ameliyatını gerçekleştirdi. Bu ameliyattan sonra Op. Dr. Kemal Bayazıt 1968’de Ankara’da Yüksek İhtisas Hastanesinde Maviş Karagöz adlı ileri derece kalp yetmezliği olan hastaya ilk kalp nakli ameliyatını gerçekleştirdi.
Trafik kazasında beyin ölümü gerçekleşmiş genç bir kadından alınacak kalp ile ameliyat gerçekleştirilecekti. Gece saat üçte başlayan ameliyat sabah altıda bitti. İlk yapılan bu kalp nakli başarıyla bitirildi fakat hastada birkaç saat sonra başlayan kanama sonucu hasta kaybedildi. Bu kalp naklinden iki gün sonra Prof. Dr. Siyami Ersek tarafından yapıldı ameliyat başarılı olmasına karşın hasta birkaç gün sonra öldü.
This post is also available in: English
Yorumlar (0) Yorum Yap