Geri dönüşüm için basitçe; kullanılmayan atık malzemelerin, tekrar hammaddeye dönüştürülme işlemidir, diyebiliriz. Tükettiğimiz maddelerin, tüketilmeyen kısımlarını, yeniden hammaddeye dönüştürebilme fırsatı mevcut. Bu işlem, yeni hammadde kaynaklarının tüketilmesini azaltır; çevreye de yeniden kullanılabilir atıkların saçılmasını büyük oranda önler. Aynı zamanda geri dönüşüm, büyük miktarda enerji kaybının da önüne geçer.
Geri dönüştürülmüş bir alüminyum, sıfırdan üretilen alüminyumdan %35 oranında daha az enerji harcar. Çevre kirliliği için önemi ise, kaçınılmazdır. Atık durumdaki kâğıdın tekrar kâğıt üretiminde kullanılması, hava kirliliğini %74’ün üzerinde, su kirliliğini %35, su kullanımını %45 civarında azaltabilmektedir. Mesela bir ton atık kâğıdın, kâğıt hamurunda kullanılmasıyla 8 ağacın kesilmesine mani olmaktadır.
Geri Dönüşüm Nasıl Başlar, Nasıl Devam Eder?
Savaşların sonuçlarından biri olarak, hammadde ihtiyacı ile üretimin azalması, geri dönüşüm ihtiyacını ortaya çıkarmıştır. İkinci Dünya Savaşı sırasında büyük devletler, ülke çapında geri dönüşüm kampanyaları başlatır. Özellikle metal ve fiber hammadde için duyulan ihtiyaç, vatandaşlar tarafından geri dönüştürülmesine teşvik etmiştir.
Japonya gibi hammadde kaynakları kısıtlı olan ülkeler, savaş sonrasında da geri dönüşüme devam etmiştir. Geri dönüşüm zihniyetini topluma yaymak için önemli koşulların ön sırasında eğitim gelir. Son zamanlarda dünyada, eğitim programlarında geri dönüşüme önem verilmektedir.
Geri dönüşüm, dünyanın geleceğine sunacağı katkılar nedeniyle, çevre duyarlılığı bilinci ile eğitim sistemlerinde yer edinir. Kâğıt, plastik şişe ve kavanoz gibi kolaylıkla geri dönüşüme kazandırılacak maddeler, okullarda hayata geçirilen geri dönüşüm bilincinin ana unsurlarıdır. Geri dönüşümü, eğitim kadar etkileyecek diğer unsur da ise ekonomidir.
Yeterli satın alma gücüne sahip olan tüketiciler, çevreye duyarlı seçeneklere daha kolay erişebilir. Bu durum, üreticileri ürünlerinde geri dönüştürülmüş malzeme kullanımına teşvik edebilir. Üstelik tüketiciye geri dönüştürülebilir ürünü, geri dönüşüme dâhil etmek için açık direktifler vermek de oldukça mühimdir.
Geri Dönüşüm İçin Kullanılan En Yaygın Atıklar:
- Cam
- Kâğıt
- Plastik
- Alüminyum
- Beton
- Pil ve Akü
- Organik Atıklar
- Elektronik Atıklar
- Tekstil Ürünleri
- Ahşap ve Türevleri
- Solvent Bazlı Atıklar
Şimdi de bu geri dönüştürülebilir maddeler hangi işlemlerden geçiyor basitçe yakından bakalım:
1) Cam
Cam atıklar (şişe, kavanoz gibi), cam için ayrılmış toplama kutularında toplanır ve renklerine göre ayrılarak geri dönüşüm tesislerine teslim edilir. Atık ve katkı maddelerinden ayrıştırılır. Cam kırılır ve hammadde karışımına eklenerek, eritme ocaklarına dökülür. Bu yöntemle, tekrar cam olma işlevi kazanır. Kırılan cam, beton katkısı ve camasfalt olarak da kullanılabilmektedir.
Camasfaltta %30 civarında geri dönüşmüş cam kullanılır. Cam, böylece sonsuz bir döngü içinde geri dönüştürülebilir ve yapısında bozulma olmaz. 1 ton cam atığının geri dönüşümü sonucu, 100 litre benzin tasarrufu sağlanabilir. Ülke çapındaki cam atıkların geri dönüştürülmesinden, yıllık 30 milyon litre benzin tasarruf edilebilecektir.
2) Kâğıt
Önce, kâğıt hamuru hazırlamak için su içerisinde liflerine ayrıştırılır. Eğer gerekli olursa, içinde lif bulunmayan yabancı maddeler için temizleme işlemine tabi tutulur. Mürekkep ayrıştırıcı amacıyla, sodyum hidroksit veya sodyum karbonat kullanılır. Sonra hazır olan kâğıt lifleri, geri dönüşmüş kâğıt üretimi için kullanılır.
1 ton kullanılmış kâğıt atığının geri dönüşümüyle, 16 adet yetişkin çam ağacını ve 85 metrekarelik ormanlık alanın tahrip edilmesi önlenebilir. Ülke genelinde yılda 80 milyon çam ağacı ve 40.000 hektar ormanlık arazi korunmuş olabilecektir.
3) Plastik
Plastik atıklar, önce cinslerine göre ayrılır, sonra geri dönüşüm işlemine tabi tutulur. Cinslerine göre ayrılmış geri dönüştürülebilir plastik atıklar, kırma makinelerinde küçük parçalara ayrılır. Daha sonra geri dönüşüm işletmeleri, bu parçaları belli oranlarda asıl ham madde ile karıştırarak yeniden üretim işleminde kullanabilir.
Diğer bir seçenek de, tekrar eritilip katkı maddeleri ile ikinci sınıf ham maddeye dönüştürmektir. 1 ton plastik ambalaj atığının geri dönüşümü ile 14000 kilowatt enerji tasarrufu elde edilebilir. Türkiye çapında tasarruf edilebilecek enerji miktarı, yıllık 4 milyon megawatt saattir.
4) Alüminyum
Atık alüminyum, küçük parçacıklar hâline gelecek şekilde doğranır. Elde edilen parçacıklar, daha sonra büyük ocaklarda eritilir ve dökme alüminyum elde edilir. Böylece, atık alüminyum ile saf alüminyum neredeyse aynı hâle gelir ve üretimde kullanılır.
1 ton metal atığın geri dönüştürülmesi ile 1300 kilogram hammadde tasarrufu elde edilir. Türkiye’de yıllık olarak toplamda 2 milyon tona ulaşabilmektedir.
5) Beton
Beton parçalar ve molozlar toplanılarak, kırma makinalarının olduğu alanlara getirilir. Kırma işleminden sonra ufak parçalar, yeni işlerde çakıl amacıyla kullanılır. Parçalanmış beton, içeriğinde katkı maddeleri yoksa şayet, yeni beton için kuru harç olarak da kullanılabilir.
6) Pil ve Akü
Küçük araçlarda ve kesintisiz güç kaynağında kullanılan akülerdeki asit ve kurşun, nötralize edilerek ayrıştırılır ve yeniden kullanılması sağlanır. Yapılan işlem sonucunda elde edilen malzemeler, yeni pil üretimi başta olmak üzere birçok alanda kullanılabilir.
Oyuncak, saat ve çoğu tıbbi malzemede kullanılan gümüş oksit pillerde, az miktarda cıva bulunur. Çoğu ülkede, bu cıvanın uygun yöntemlerle bertaraf edilmesine dair çeşitli tartışmalar vardır. Gümüş oksit piller, cıvanın çevreye zarar vermemesi ve tekrar kullanılabilmesi için geri dönüşüm sürecine tabi tutulur.
7) Organik Atıklar
Organik atıklar, mikroorganizmalar aracılığıyla bozularak temel bileşenlerine ayrılır. Organik atıkların biriktirilip ara sıra karıştırılarak kontrollü olarak bozunmaları sağlandığı zaman, bitkiler ve toprak için oldukça zengin bir gübre elde edilebilir. Bu işleme kompost adı verilir.
8) Elektronik Atıklar
Elektronik atıklar, zehirli maddeler içermeleri dolayısıyla dünya çapında giderek büyüyen bir problem haline gelmektedir. CPU’lar gibi elektronik hurda bileşenleri; kurşun, kadmiyum, berilyum veya bromlu alev geciktiriciler gibi potansiyel olarak zararlı malzemeler içermektedir. Elektronik atıkların geri dönüşümü, işçilerin ve çevrenin sağlığı üzerine büyük riskler içermektedir.
Tokyo 2020 Olimpik ve Paralimpik Oyunları Organize Komitesi tarafından 1 Nisan 2017 – 31 Mart 2019 tarihleri süresince, Madalya Projesi gerçekleştirildi. Proje süresince Japonya genelinde kullanılmış cep telefonu, dijital kamera, taşınılabilir oyun konsolu ve dizüstü bilgisayar gibi küçük elektronik aletler toplandı. Yaklaşık 79 ton ağırlığında elektronik atık sağlandı.
Bu atıkların yaklaşık 6,21 milyonu kullanılmış cep telefonlarından oluşmaktaydı. Geri dönüşüm için toplanan bu aygıtlar sınıflandırılarak parçalandı ve eritildi. Eritilme sırasında altın, gümüş ve bronz saf olarak diğer maddelerden ayrıştırıldı. Bu ayrışmanın sonucunda 32 kg altın, 3,5 kg gümüş ve 2,2 kg bronz elde edildi.
9) Tekstil
Tekstil ürünleri, rejenere elyaf üreten sürece tabi tutulur. Üretilmiş rejenere elyaf, çeşitli işlemlerden geçer. Daha sonra rejenere iplik elde edilir. Bu iplikten ise tekrar tekstil ürünleri üretilir. Böylece hammaddede tasarruf sağlanır.
Ancak yine de sıfırdan tekstil ürünü üretmek, su tüketimine yol açacaktır. Bu nedenle giyilebilir tekstil ürünlerini ikinci el olarak tercih etmek, su tüketiminin önüne geçecektir.
10) Ahşap
Çöplerden ya da ilgili toplama alanlarından ve üretim tesislerindeki atıklardan ahşap malzemeler toplanır ve ilgili geri dönüşüm tesisine gönderilir. Ahşapların arasında veya içinde bulunan yabancı maddelerin ayrıştırılması için, sensörlü makinelerden geçirilir.
Geri dönüşüme katılması olabildiğince saf materyal elde edilir. Bu materyaller mobilya, ambalaj, taşıma paletleri ve kasalar, yapı malzemesi, talaş ve sunta yapımında kullanılır.
11) Solvent Bazlı Atıklar
Solvent bazlı atıklar, kaynama noktası farkından yararlanılarak geri dönüştürülürler. Kirletici maddelerden solventi temizlemek için, solvent içeren kirleticili madde ısıtılarak, solvent buharlaştırılır. Buhar tekrar soğutularak sıvı hâle getirilir. Bu sayede solvent kirletici diğer maddelerden temizlenmiş olur.
İmalat sırasında açığa çıkan bu atık, solventlerin geri dönüşümünde sonsuz bir şekilde devam etmektedir. Bunun nedeni ise arıtılıp temizlenen solventlerin eski özelliklerinden ayrılmadan tekrar saf hâllerine geri dönebilmeleridir.
Hangi Atıklar Geri Dönüştürülemez?
- Plastik poşetler, esneme özelliği nedeniyle geri dönüşüm tesislerindeki makinelere takılır ve çalışmalarını engelleyerek, hasarlara sebep olur. Geri dönüşüm istasyonlarına poşetin içinde koyulan geri dönüşümlü maddeler, çöp olacaktır.
- Kâğıt bardakların dış kısmı kağıttan, içi ise polipropilenden yapılmaktadır. Kaplar, malzemeler birbirinden ayrılmadığı sürece geri dönüştürülemez. Ayrıca, bu ayırma işlemi de yeni bir kaynak tüketimi demektir.
- Birden fazla madde ile üretilmiş ambalajlar da geri dönüştürülemez. İçi alüminyum, dışı kartondan oluşan içecek kutuları bu bağlamda, geri dönüştürülemez.
- Kâğıt havlu ve mendiller, geri dönüşüm için standart ölçülerin altında kalırlar. Bu nedenle bantlara takılıp sistemin bozulmasına yol açabilirler. Kâğıt havlu ve mendil günlük hayatta yer tuttuğu için, genellikle yiyecek kalıntılarına bulaşmış durumdadırlar. Bu durum, diğer geri dönüşümü gerçekleşebilecek kâğıt atıkların kirlenerek, geri dönüşümün gerçekleşememesine sebebiyet verir.
- Yapışma özelliği bulunan bant, post-it ve ambalaj kağıdı gibi maddeler, içeriğindeki yapıştırıcılar nedeniyle geri dönüştürülemez.
- İçeriğinde yiyecek kalıntısı bulunan plastik pipetler, uygun şekilde temizlenemeyeceğinden geri dönüşüm işleminde bulunamazlar.
This post is also available in: English
Yorumlar (0) Yorum Yap