Erlik Han, Türk ve Altay mitolojisinde kötülük tanrısıdır. Yeraltında bulunan, ölmüş ruhlar dünyasının hükümdarıdır. “Erlik” kelimesi, kudretli anlamına gelen “erklig” sözcüğünün değişmiş şeklidir. Altaylılara göre güçlü ve kuvvetli demektir.
Türk mitolojisinde yer alan Erlik Han, Kara Han’ın oğlu, Yer Tengri’nin yeğeni ve Kayra Han’ın torunudur. Yerin altında yaşar ve yarattığı güneşe benzer şeyin kara ışığı ile yeraltı dünyasını aydınlatır. Erlik Han’ın yer altında demirden ve balçıktan yapılmış bir sarayı vardır. Bunun kapısında gümüşten bir tahtı bulunur.
Erlik’in dokuz oğlu ve dokuz kızı vardır. Kara Oğlanlar olarak anılan Dokuz oğlu, adlarıyla birlikte şunlardır: Kömür Han, Badış Han, Yabaş Han, Temir Han, Uçar Han, Kerey Han, Karaş Han, Matır Han ve Şıngay Han. Erlik Han’ın kızları, Kara Kızlar olarak bilinir ve kuttörenleri sırasında kamları baştan çıkarıp, onların başarısız olmalarına neden olurlar. Erlik’in kızı, Kiştey Ana ile Erke Solton olarak bilinir.
Mitolojide Erlik Han tasviri:
Türklerin mitoslarında ve Moğollaşmış masallarda da Erklik, siyah renkli boğanın üzerine binmiş olarak tasvir edilir. Altaylıların halk türkülerinde çağır (yani şarap), Erlik’in içkisi olarak adlandırılır. Dünyanın yaratılışında mitolojik tanrı Ülgen’e yardım etmiştir. Ancak toprak çıkartma görevi sırasında kendine ait bir yer yaratma arzusuyla toprağın bir kısmını ağzında tutmuştur. Ülgen, sonsuz suların üzerinde toprağı yaratmak için “Ettim Pyuttı” dedikçe Erlik’in ağzının içindeki tutamaz olmuş ve dünya üzerindeki yer şekilleri işte böyle oluştuğuna inanılmaktadır.
Erlik Han, bilgisiz ve yıkıcıdır; huzura, düzene ve barışa karşıdır. Sonsuz karanlıkların içinde yaşamını sürdürür. Altay şamanlığında yeraltındaki ruhlarının başı olarak gelmektedir. İnsan ve hayvanlara hastalıklar, felaketler getirdiğine inanılır. Ona kurban vermeyen ruhları yer altına indirir ve kölesi yapar. Bu ruhlara “körmös” adı verilir. Bütün kötü ruhlar onun kontrolü altındadır.
Erlik tasvirlerde korkunç bir ihtiyara benzetilir. Gözleri ve kaşları kara, dizlerine kadar uzamış sakalları vardır. Saçları kapkara ve kıvırcıktır. Erlik Han’ın çenesi tokmağa, boynuzları ağaç köklerine benzetilir ve vücudundan farklı canavarlar çıkmaktadır. Bineği kara attır.
Bir Şaman duasında Erlik Han için:
“Bindiği kara küheylân, döşeği kara kunduz derisinden, beline kuşak yetişmez. Göz kapağı bir karış, kara bıyık, kara sakalı. Kovası kişi göğsünden, kadehi kurumuş kafatasından kılıcı yeşil demirden kürek kemikleri yassı demirden, dizgini kara ipekten, kamçısı karayılan…”
Erlik’in başında yer aldığı kötü ruhlar insanlara her türlü kötülüğü getirirler. Kötülük ilahı olan tanrı Erlik’in, Ülgen tarafından yaratılmış olup, cehennemin üzerindeki bir yerde yaşadığı düşünülür.
Erlik ile ilgili anlatılar genellikle dünyanın yaratılışı ve ilk insanın yaratılışına aittir. İnsana ruhunu vermek için bekleyen Ülgen ve Maydere, insanı bu süreçte koruma görevini Erlik Han’a verirler ve Erlik Han vaatleri ile insanı kandırarak ruhu ona üfler. İnsana ruh verme işi Erlik Han tarafından gerçekleştirilince Ülgen, ilk olarak insanın kirlenmiş olduğunu düşünerek insanları yok etmeyi düşünmüştür. Ancak bunu yapmamıştır.
Kaynak: 1
İlginizi çekebilecek diğer içerikler:
Antik Yunan Medeniyeti Hakkında 20 İlginç Bilgi
Asi Deniz Tanrısı Poseidon Kimdir?
Birbirinden İlginç Mitolojik Tanrı ve Tanrıçalar
This post is also available in: English
Yorumlar (0) Yorum Yap