Tartışma nedir sorusu gündelik hayatta en sık kafa karışıklığı yaratan sorulardan birisidir. Bunun sebebi ise tartışmanın hemen herkes tarafından farklı şekillerde kodlanmasıdır. Esasında tartışma bilimsel ve akademik olan bir kavramdır. Bir uğraş ve yöntem olduğunu söylemek de yanlış olmayacaktır.
En genel anlamıyla bir kişi ve grubun karşısındaki kişi ve grupların fikirlerini değiştirmesidir. Tartışma yalnızca fikir değiştirme ve aşılama anlamında değil aynı zamanda fikirlere ikna etme sürecine verilen isimdir. Modernleşme ile birlikte akademik olarak gelişen bir tekniktir. Buna rağmen tartışmanın tarihçesi insanlığın çok eski dönemlerine dek uzanmaktadır.
Bunun sebebi rasyonel ve mantıksal düşünmenin öncesinde bile insanların birbirleriyle tartışmalarıdır. Böylece tartışmanın insanların birbirleriyle sosyal ilişkiler kurmaya başladıkları günden beri sürdüğünü söyleyebiliriz. Birbirinden farklı örnekleri ve teknikleri bulunan tartışmanın ne anlama geldiğini yazı başlığımız boyunca incelemeye çalışacağız. Tartışma akademik olarak karşıt fikirlerin birbirine belirli uylaşımlar dahilinde karşı tezler yöneltmesi anlamına gelir. Lakin tartışma, gündelik hayatın en sık başvurulan iletişim kurma yöntemleri arasındadır da aynı zamanda.
Tartışmanın Gündelik Hayattaki Yeri ve Önemi
Tartışma belki de gündelik hayatımızın temel yapı taşlarından birisidir. Çoğu kişi tartışmayı sosyal yaşamı kötü etkileyen bir durum olarak düşünür. Lakin tartışma ile kavga etmek arasında derin bir uçurum olduğunu belirtelim. Günlük yaşantımızda hemen hepimizin istemeden de olsa başvurduğu bir pratiktir. Konuşmak, sosyalleşmek ile çok yakın bir ilişkisi olduğu su götürmez bir gerçektir.
Sosyal bir pratik olması da bundan kaynaklanır. Fikirlerin fanatizme yakın bir seviyede savunulması ile bireylerin kendi fikirlerini medeni bir şekilde savunması arasında belirli farklar bulunur.
Modern birey olmanın belki de en başat özelliklerden birisi kişinin kendi fikirlerine sahip olmasıdır. Böylece tartışma hem sosyal ilişkilerin yeniden düzenlenmesi hem de demokratik düzenin sağlığı için elzemdir. Bilimsel olarak kodlanmış bir yapı olsa da insan ilişkilerinin en ayırt edici özellikleri arasındadır. Hepimizin kendi yaşamlarımızı belirlediğimiz belirli kodlar bulunur. Bu kodlar sayesinde birbirimize çeşitli argümanlar yöneltiriz. Argüman nedir kısaca birlikte tanıyalım.
Argüman Nedir? Argüman Tartışma Açısından Ne Öneme Sahiptir?
Argüman kavramı, tartışmanın en temel uğrakları arasında yer alır. Argümanların olmadığı bir tartışmayı düşünmek mümkün değildir diyebiliriz. Her tartışmanın argümanlara bu anlamıyla ihtiyacı vardır. Hepimiz yanlış argümanlar, mantıksız argümanlar veya geçerli argümanlar tanımlarını duymuşuzdur. Bunların sosyal ilişkiler için olduğu kadar akademik ilerleme için de önemi bulunur. Tartışma nedir sorusu kadar argüman kavramının da öneme sahip olduğunu belirtelim. Her tartışma birbirine zıt argümanlardan oluşur. Kişiler veya gruplar birbirlerini ikna edebilmek için çeşitli argümanlar üretirler.
Bir görüşme sırasında görüşmeyi oluşturan kişiler peşi sıra birbirleriyle sohbet ederler. Bu sohbet sırasında hemen herkes belli başlı önermelere başvurur. Bu önermelerin bazıları genelleyici olurken bazıları ise özel duruma gönderme yapar. Böylece tartışma kavramını oluşturan argümanın iki önemli tipi ortaya çıkmış olur. Tümdengelim ve tümevarım argüman kavramının iki farklı yöntemidir. Bazı argümanlar genele vurgu yaparken bazıları ise genelden özele doğru bir izleğe sahiptir. Argümanlar için önemli olan nokta ise tümsel doğruluk payıdır. Argüman tamamen doğru olmadığı takdirde geçersiz sayılabilir.
Tartışmaktan Neden Kaçmamalıyız? Tartışmanın Önemi Nedir?
Hepimiz “benimle bu konuda tartışma”, “seninle tartışmak istemiyorum” veya “tartışmaya gerek yok” gibi yorumları duymuşuzdur. Bu ifadeler, tartışma nedir sorusunun ne kadar değerli olduğunu gösterir. Bunun sebebi tartışmanın, sözlü ve fiziksel bir kavga etme olduğunun düşünülmesidir. Lakin tartışma esasen kişisel ve toplumsal gelişimin en önemli yapı taşları arasındadır. Kişiler arası medeni ve kurallı tartışmanın olmadığı gruplar sorunların birikmesi ile göze çarpar.
Tartışmaktan ve fikirlerimizin arkasında durmaktan geri durmamalıyız. Sonuç ve çözüme ulaşabilmek için tartışma büyük öneme sahiptir. Aksi halde fikir ayrılıkları daha da derinleşerek daha büyük sorunlara yol açabilir. Birçok kişi tartışmayı bir alt etme ve alt edilme yapısı olarak düşünme eğilimine sahiptir. Tartışmaya bu perspektiften bakıldığında bu durum doğrudur fakat önemli bir yanlışla. Yeni fikirlere açık olmak kişisel ve toplumsal erdemin en değerli nitelikleri arasında yer alır. Mantıksal akıl yürütme ile yürütülen tartışmalar çeşitli yanlışların ortadan kalkmasına yarar sağlar. Bu doğrultuda tartışmayı ve tartışma kültürünü savunmak oldukça kritiktir.
Tartışma Sırasında Nelere Dikkat Edilmelidir?
Tartışma nedir sorusu ne kadar önemli olsa da dikkat edilmesi gereken hususlara sahiptir. Tartışma sırasında belirli kurallara riayet edilmediği takdirde medeni bir tartışma oluşmaz. Bu anlamıyla tartışma kavramının da düzene sahip bir konumu bulunur. Üslup, dil, ses tonu, jest ve mimikler gibi pek çok kavramın tartışma için önemi vardır. Tüm bunların ötesinde ise duyguların kontrolü yer alır. Duyguların kontrol edilemediği bir tartışma, kolaylıkla tartışma olmaktan çıkabilir. Her insan çeşitli duygulara sahiptir. Sahip olunan bu duygular bize belirli aidiyetler ve inanışlar katar.
Tartışma sırasında hiçbir şeyin tamamen bizimle ilişkili olduğunu düşünmememiz gerekir. Böyle düşünmemiz halinde çok basit şekilde duygularımızın kontrolü altına girebiliriz. Bu da karşımızdaki kişi ve kişileri doğru anlamamamıza yol açabilir. Aynı durum tabii ki tartışmayı yürüten kişi ve gruplar için karşılıklı olarak geçerlidir. Her fikrin değerli ve insanlar tarafından savunulduğunu unutmadan hareket etmek gerekir. Böyle yapılmadığı takdirde karşımızdaki kişiler duygularını harekete geçirebilir. Tartışmada alay ve aşağılayıcı ifadelerden her anlamda uzak durmak gerekir.
Tartışma Türleri Kaça Ayrılır? Ne Anlama Gelirler?
Tartışma kavramı gündelik hayat içerisinde karşımıza sıkça çıktığı gibi akademik olarak da çıkabilir. Tartışma nedir başlığı kadar bir diğer önemli olan konuya geçiş yapabiliriz. Tartışma kavramı tarih boyunca çeşitli dönüşümler geçirerek belirli türleri doğurmuştur. Bu türler kişi ve gruplar tarafından yürütülmek şartıyla gerçekleşir. Her birinin kendine has özellikleri ve uyulması gereken kuralları bulunur. Bilimsel ve akademik olarak en sık karşılaşılan tartışma türleri şunlardır; açık oturum, panel, sempozyum, münazara ve forumdur. Şimdi sırayla bu tartışma türlerini incelemeye başlayabiliriz.
1) Açık Oturum
Açık oturum akademik tartışma türleri en sık karşılaşılan arasındadır. Tartışma nedir denildiğinde ilk akla gelenler olmasıyla da bilinir. Radyo ve televizyon gibi medya ortamlarında yürütülen tartışmalar genellikle açık oturumlardır. Toplumun geniş bir çoğunluğunu yakından ilgilendiren konular açık oturum başlığı altında incelenir. Açık oturumda belirlenmiş bir konu, konunun uzmanları tarafından derinlemesine tartışılır. Bu sırada belirlenmiş konuyu savunan uzmanlar ve karşısında duranlar dikkat çeker. Buradaki düzeni ise açık oturumu yönlendiren ve yürüten başkan sağlar. Başkan sırasıyla konuşmacılara, katılımcılara söz vererek bu yönlendirmeyi ilerletir.
Açık oturumlar dinleyicileri kapsayabildiği gibi dinleyiciler olmadan da yapılabilir. Kayıt altına alınabildiği gibi canlı olarak izleyici önünde yapılabilmektedir. Konuşmacı, katılımcı sayısı genellikle 3-6 arasında değişim gösterir. Açık oturum başladıktan sonra oturum başkanı katılımcıları davet eder ve tanıtır. Ardından konu saptanır ve üzerine ilk yorumlar yapılarak açık oturuma başlanır. Açık oturum başkanının sahip olması gereken temel özellikler bulunur. Bu özelliklerin en başat olanı başkanın konu hakkında uzmanlığının bulunmasıdır.
2) Sempozyum – Bilgi Şöleni
Sempozyum aynı zamanda bilgi şöleni adıyla da bilinir. Bunun temel sebebi bir konu hakkında özgürce konuşan katılımcıların olmasıdır. Sempozyumlar genellikle akademik ve bilimsel konular hakkında yürütülürler. Açık oturuma benzer şekilde sempozyumları da sürükleyen bir başkan bulunur. Açık oturumlardan farkı ise daha ciddi konular üzerine yürütülmesidir. Belirlenmiş bir konu üzerine farklı yönleri üzerinden yaklaşılır. Türkiye’de su krizi üzerine yürütülen bir sempozyumda her katılımcı kendi uzmanlık alanı üzerine sunumlar gerçekleştirir. Bu sunumlar bilgi paylaşımı gibi olabileceği gibi sırasıyla tartışma şeklinde de yürütülebilir.
Sempozyumlarda tartışma mantığı fikirlerin paylaşımıdır. Konu üzerine sahip olunan düşünceler katılımcılar arasında paylaşılır. Amaç ikna etmekten ziyade yeni fikirlerin ortaya çıkarılmasıdır. Bir sonuç bildirgesinin yayınlanması sempozyumların ayırt edici özelliğidir. Konuşmacı sayısı 3-6 arasında değişebilir ve sonuç bildirgesi dinleyiciye okunur. Bu özelliği ile çözüme odaklı bir tartışma örneği olarak dikkat çeker. Sempozyumlar kısa sürebildiği gibi birkaç günde sürebilir. Burada önemli olan konu ve konunun uzunluğudur. Sempozyum üniversitelerde sıklıkla düzenlenir.
3) Münazara
Münazaralar, jürilerin ve açılış cümlelerinin damga vurduğu tartışma örnekleri arasındadır. Münazara tartışma nedir başlığımızın ilginç bir örneği olması yönünden ilgi çekicidir. Bunun sebebi münazaralarda her şeyin belirli bir kontrol dahilince yürütülmesidir. Jüri ve katılımcılar bu kurallara dikkat etmek zorundadır. Farklı görüşlere sahip iki grup arasında yürütülür. Bu gruplardan birisi açılış cümlesi okumak zorundadır. Karşıt görüşe sahip grup ise görüşün antitezini sunarak münazaraya başlar. Tüm bu süreci denetleyen bir jüri heyeti bulunur. Olası ihlaller jüri heyeti tarafından kontrol edilir.
Grup katılımcı sayıları 2-4 arasında değişebilir. Her grubun bir sözcüsü veya başkanı seçmesi gerekir. Bu koşullar altında münazara başlar. Açık oturumdan farklı olarak münazara başkanı yerine grup sözcüleri tanıtım yapar. Grup üyeleri ve konu hakkında sözcüler büyük role sahiptir. Bu sürecin ardından grup paydaşları teker teker görüşlerini bildirirler. Ardından grup sözcüsünün savunması ile münazara sonlanır. Jüriye düşen görev ise yapılan sunumların, görüş bildirimlerinin değerlendirmesini yapmaktır. Bu sürecin ardından kazanan taraf açıklanır.
4) Panel
Tartışma nedir konu başlığımıza panel ile devam ediyoruz. Panel tartışma örnekleri arasında en rahat ve sohbet havasında ilerleyenlerdendir. Konunun uzmanları, toplumu ilgilendiren hassas bir konu hakkında görüşlerini paylaşırlar. Panelin açık oturum ve sempozyumdan farkı ise sürecin oldukça rahat ve esnek ilerlemesidir. Yine de açık oturumlar ve paneller arasında yakın bir ilişki bulunur. Her iki tartışma örneğini birbirinden ayırmanın en basit yolu ise takınılan tavırlar ve üsluptur. Paneller açık oturumlara nazaran daha hafif konular hakkında daha rahat konuşmalardan oluşur. Bir diğer farklılık ise konu hakkında kesin bir kanıya varmaktan kaçınmaktır.
Panellerde üzerine fikir yürütmek yeterlidir. Konu hakkında çözüm üretmek yerine farklı fikirlerin varlığını kanıtlamak amaçlanır. Başkan, yürütücü veya kolaylaştırıcı adı verilen kişiler paneli yönetir. Panel katılımcı sayısı 3-6 arasındadır. Bu konuda konuşmacıların farklı görüşleri paylaşmaları beklenir. Kendilerine tanınan süre zarfında bunu yapmaları elzemdir. Panellerin sonunda dinleyiciler panele katılım sağlayabilirler. Katılımcılara soru yöneltebilir ve kendi fikirlerini açıklayabilirler. Bu durumda panelin foruma dönüşümü gerçekleşir.
5) Forum – Halk Arenası
Forum diğer bir adıyla halk arenası anlamına gelir. Bunun sebebi tartışma türleri arasında halka en açık olanı olmasıdır. Panelin sonunda dinleyicilerin soruları ile katılımı ile foruma dönüştüğünü söylemiştik. Forum yalnızca bu şekilde karşımıza çıkmaz. Forum kendi başına da hazırlanabilen bir tartışma türüdür. Belirli bir başkanın kontrolü altında dinleyici grupların katılımı ile forum düzenlenebilir. Burada önemli olan konu tartışma nedir kadar önemli olan farklı görüşlerin varlığıdır. Bir konuda farklı görüşlere sahip grup üyelerinin foruma katılması ile gerçekleşir.
Panelin sonlanması ile başlayan forumlar panelin başından ilan edilmelidir. Bu durumda panel 1 saat forum ise yarım saat sürecektir. Forum diğer tartışma türlerinin aksine farklı görüşlerin duyurulması amacını taşır. Bu sebeple halk arenası denmesi şaşırtıcı değildir. Forumlarda hali hazırda çeşitli konulardan uzmanlar da bulunur. Bu sayede forumda ortaya çıkabilecek hataların önüne geçmek amaçlanır. Forumda katılımcıların kesin bir hükme varması beklenmez. Daha çok konu hakkında kısa ve öz fikir açıklamaları beklenir.
Tartışmanın İdeal İzleği Nasıl Olmalıdır?
1) Tartışma Sınırları Doğru Şekilde Tahlil Edilmelidir
Tartışma sürecinde argümanların oldukça değerli olduğundan bahsetmiştik. Bilimsel olgulara dayanan argümanlar tartışmada tutunmanızı sağlar. Aynı zamanda fikirlerinizi bu bilimsel verilere dayandırmanız güvenilirliğinizi artırır. Tartışmayı bu anlamıyla bir oyuna benzetmek mümkündür. Bu oyunda tüm kozlarınızı ilk elden sunduğunuz takdirde tartışmayı kazanmanız mümkün olmayacaktır. Sırasıyla ve sınırları belli bir şekilde ilerlemek tartışmayı sürdürmeniz için büyük öneme sahiptir. Tartışma nedir sorusunun cevabını kolaylıkla verebilmek için tartışma sürecini iyi tasarlamak gerekir.
Tüm bunlar düşünüldüğünde iyi ve derinlemesine tasarlanmış bir argümantasyon sürecine sahip olmalısınız. Her tartışmada aynı konumda bulunmak önerilen bir durum değildir. Kimi tartışmalarda soru yönelten taraf kimisinde ise soruların yöneltildiği taraf olabilirsiniz. Bunları planlara bağlı kalarak uygulamanızda oldukça fayda var. Sınırları belirlemek argümanlarınızın sizi götüreceği noktayı belirlemek açısından kritik öneme sahiptir. Tamamen bilimsel ve olgulara dayalı bir argüman tercihi bu açıdan değerlidir. Bu durumun aksi şekilde hareket ettiğiniz takdirde kısa sürede tartışmanız etkisiz hale gelecektir.
2) Tartışma Öncüllerinizi Kontrol Edin
Tartışma nedir başlığımızın önceki bölümlerinde öncüllerin öneminden bahsetmiştik. Öncüller pek çok açıdan tartıştığınız konu için kritik konumdadır. Öncüllerin doğrulanabilirliği ve bilimsel verilere dayanması tartışma tarzınızı da belirler. Tartışma türü ve tartışma konumunuz öncüllerinizi de etkileyen dinamiklerdir. Tartışma için tercih ettiğiniz konuyu uzunlamasına bilmenizde fayda var. Bu öncüllerin içeriğini ve niteliğini de belirler çünkü. Tartışma kültürü yalnızca sahip olunan ham bilginin kişilere sunulmasından ibaret değildir.
Tartışma aynı zamanda geniş çaplı bir araştırma ve soruşturma sürecini de beraberinde getirir. İlgilendiğiniz ve tartışmak istediğiniz alanda kendini geliştirmiş kişilerle görüşmek bu konuda yararlı olabilir. Bu sayede konunuz hakkında daha fazla bilgi edinebilir ve uzmanlaşabilirsiniz. Sahip olduğunuz öncülleri en doğru ve pürüzsüz şekilde sıralamanız oldukça hayatidir. Tüm bunları yaptığınız takdirde öncüller arası ilişkiler kurabilirsiniz.
3) Öncüller Arası İlişkiyi Doğru Kurmalısınız
Öncüllerinizi mantıksal ve doğru bilgiler üzerine kurmalısınız. Rasyonel ve akılcı şekilde üretilen öncüller arası ilişkiler daha güçlü olma eğilimi gösterir. Öncüller arasında kalan yapıyı ise ara basamaklar olarak düşünebilirsiniz. Uzmanların bulunduğu akademik tartışmalarda bu ara basamakların önemi büyüktür. Bu ara basamakları doldurma şeklinize göre tartışmanın kazanan tarafı olmanız içten bile değildir. Cümleleri birbirine bağlayan bağlaçların bu adımda işinize yarayacağını da unutmadan ekleyelim.
Tartışma nedir sorusunu en iyi şekilde cevaplayıp uygulayabilmek için tartışma sürecine de hâkim olmanız gerekir. Unutmayın tartışma tarzınız sizi bir tartışmada şah yapabilirken mat konumuna da sürükleyebilir. Bu yüzden cümlelerin doğru ve açık bir şekilde kurulmasına dikkat etmelisiniz. Öncüller arası ilişkinin en açık şekilde ortaya konması da bu açıdan önem arz eder. Uzmanlığı konusunda şüpheniz olmayan bir konuda bile dikkatli olmalısınız. Çünkü hemen herkese göre tartışma öncesinde uzman kendisidir. Bunu unutmadan tartışmaya geçmek her zaman yararlı olacaktır.
4) Tartışmada Mutlu Sona Ulaşmaya Çok Yakınsınız
Şu ana kadar sıralamış olduğumuz maddeleri dikkatli okuduysanız doğru yoldasınız demektir. Bu maddeleri pratik olarak uygulamanız halinde ise tartışmayı kazanmanız içten bile değildir. Sınırları önceden belirlenmiş bir tartışma ile başlamak her zaman sizi öne geçirir. Ardından tartışmayı üzerine kuracağınız öncüller bilimsel verilere dayalıysa 2-0 önde olduğunuzu düşünebilirsiniz.
Ardından tartışmaların birden çok öncül ile yürütüldüğünü düşünürsek, bu öncüller arası ilişkilerin iyi kotarılması gerekir. Öncüller arası kesin olarak bir mantık düzeni kurmaya ihtiyacınız bulunmakta. Tüm bu süreç boyunca adımları terk etmemeniz halinde tartışmayı mutlu sona ulaştırmaya yakınsınız demektir.
Tartışmanın son kısmında tartıştığınız kişi ve gruplara saygı ve tahammül sınırları içerisinde tartışmanın sonlandığını hissettirmelisiniz. Kimi zaman tartışmanın bittiği açık beyan ortadayken kimi zamansa sizin karşınızdakileri ikna etmeniz gerekir. Tartıştığınız kişinin kendince haklı olduğunu düşünmesine izin vermemelisiniz. Fikrinizi bilimsel temellere dayandırarak bu sürece tamamladıysanız fikirlerinizin arkasında durmanın tam vakti demektir. Tüm bunların ardından ise haklılığınızı duyurmanın vakti geldi demektir. Haklılığın ilanı her zaman ve her yerde medeni sınırlar içerisinde olmalıdır.
This post is also available in: English Français Español Deutsch
Yorumlar (0) Yorum Yap