Ad Hominem Nedir? Ad Hominem Türleri ve Hayattan Örnekler

Bir konuda tartışırken karşınızdaki kişinin konuyla alakası olmayan bir argümanı tartışmanın içerisine dahil edip konu ile bağdaştırmaya çalışıyorsa Ad Hominem’e maruz kalıyorsunuz demektir. Peki, Ad Hominem nedir? Ad Hominem ne demek, türleri ve argümanları nedir? Hep birlikte yakından bakıyoruz.

Ad Hominem Nedir?

Ad hominem (Latince ‘kişiye’), argumentum ad hominem veya insan karalama safsatası olarak da adlandırılır. Genel olarak bu Latince terim; konuşmacının argümanın özüne saldırmak yerine argümanı yapan kişinin karakterine, amacına veya başka bir özelliğine saldırdığı bir retorik stratejiye atıfta bulunur. Bu, alakasız ancak çoğu zaman çok yüklü bir konuya bir saptırma yaratarak gerçek bir tartışmayı önler.

Bu yanılgının en yaygın biçimi “A kişisi, X iddiasında bulunur. B kişisi ise A kişisinin istenmeyen bir özelliğe sahip olduğunu iddia eder ve bu nedenle B kişisi, X argümanının yanlış olduğu sonucuna varır.” şeklindedir.

Geçerli ad hominem argümanları; argümanı yapan kişinin tanıklık, uzmanlık veya savunduğu şeyi destekleyen bilgilerin seçici bir sunumu şeklinde otoriteden gelen argümanlara dayandığı gayri resmi bir mantıkta ortaya çıkar. Bu durumda; hedefin dürüst olmadığına, iddia edilen uzmanlığa sahip olmadığına veya bir çıkar çatışmasına içerisinde olduğuna dair karşı argümanlar yapılabilir.

Genel olarak yalnızca uzmanlaşmış felsefi kullanımda karşılaşılan bir başka geçerli ad hominem argümanı türü, hedefin kendi inançlarını ve onlara karşı argümanlarını kullanma diyalektik stratejisine atıfta bulunurken, bu inanç ve argümanların geçerliliği ile aynı fikirde değildir. Ad hominem argümanları ilk olarak Antik Yunanistan’da incelenmiştir. John Locke ise daha sonra 17. yüzyılda ad hominem argümanlarını yeniden incelenmiştir.

Ad Hominem Argümanlarının İşlevi

Bazen insanlar, diğer insanların duygularına direkt olarak hitap etmek için ad hominem yanılgısını kullanır. Bir ad hominem argümanıyla peşinden gelen birini fark ettiğiniz anda, saldırılarını iki hamlede karşılayabilirsiniz:

1. Tartışmaya az önce sundukları duygusal tanıklığın alakasızlığına dikkat edin. Size yönelik kişisel saldırılarını gösterin ve eldeki argümanla hiçbir ilgisi olmadığını vurgulayın.
2. Zayıflıklarını ortaya çıkardıktan sonra devam edin. “A, B ve C olduğumu düşündüğünüzün farkındayım, ancak bunun burada tartıştığımız şeyle hiçbir alakası yok.” şeklinde karşı argümanlar sunabilirsiniz.

Ad Hominem Türleri

Birkaç tür ad hominem yanılgısı vardır. Bunların tümü, birinin argümanının özüyle ilgilenmek veya onu çürütmeye çalışmak yerine, muhatabın argümanın savunucusunun karakterine saldırdığı ve saldırının argümanı çürüttüğü sonucuna vardığı genel bir şema izler. Gelin bu karalama argüman türlerine yakından bakalım:

• 1) Kişi Karalama Safsatası: Ortadaki argüman yerine, argümanı ileri süren kişinin karakteri ya da hareketleriyle argümanı ilişkilendirme.
  • Örnek: Freud cinsel sapığın biridir. Dolayısıyla söylediklerini ciddiye almamıza gerek yoktur.
• 2) Niteliksel Kişi Karalama Safsatası: Argümanın kendisi yerine argümanı ileri süren kişinin etnik kökeni, politik tutumu, dini görüşü gibi niteliklerini karşıt olarak ön plana atma.
  • Örnek: Onun önerisini kabul edemeyiz, çünkü o karşı partide yer alıyor.
• 3) “Sen de” Safsatası: Bir kişinin iddiası ya da söyledikleri hareketleriyle çelişiyor diye iddianın yanlış olduğunu öne sürme.
  • Örnek: İçki içmemem gerektiğini söylüyorsun, ama sen de sürekli sarhoşsun.
• 4) Önyargı Oluşturma Safsatası: Bir kişi hakkında önceden olumsuz bilgiler (doğru ya da yanlış) verilerek, kişinin argümanlarını gözden düşürme ve önyargı oluşturma.
  • Örnek: Ali ünlü bir avukat olmuş, öyle mi? Daha dün iki lafı bir araya getiremezdi.

Hayatın birçok kesiminden Ad Hominem örnekleri:

Birkaç ad hominem örneğini inceleyelim. Ne yazık ki ad homiem türleri, genellikle mahkeme salonunda ve siyasette yaygınlar. Bu yüzden bu alanlardan birkaç örneğe bakıyor olacağız. Şaşırtıcı olmayan bir şekilde, her türlü günlük etkileşimde ad hominem yanlışlığı argümanları ortaya çıkıyor.

Bu yüzden birkaç günlük örneği de gözden geçireceğiz. Kişi karalama argümanlarının örnekleri hakkında ne kadar çok okursanız, onları o kadar çok tespit edebilecek ve gerekirse bu tür iddialara karşı kendinizi savunabileceksiniz.

Mahkemede

Jüri üyelerinin duygularının düzenli olarak oynandığı mahkemelerde ad hominem saldırılarına teşebbüs edildiğini öğrenmek sizi şaşırtmayacaktır.

• İddia edilen suç faaliyetinin gerçeklerine değinmek yerine bir sanığın karakterine saldırmak:
  • “1992’den beri düzenli bir işiniz olmadı. Daha da kötüsü, size iyi bir referans sağlayacak tek bir işveren bulamadık.”
• Tanığın coğrafi konumunu, davayı çarpıtacak şekilde kullanmak:
  • “Sen burada kısa bir süre yaşadın. Türkiye’yi ilgilendiren meseleler açıkça senin kavrayışının ötesinde.”
• Farklı ırklardan insanların karıştığı bir suçla ilgili bir tartışmada başka bir ırktan bir insanı küçük düşürmek için ırkçı hakaretler kullanmak:
  • “Sizin gibi insanlar Amerika’da siyahi büyümenin nasıl bir şey olduğunu anlamıyor. Çete hakkında tartışmaya hakkınız yok.”
• Bir olaydaki kusurlarını göstererek sanığın karakterine saldırmak:
  • “Karını aldattın ve yalan söyledin, ama şimdi jürinin sana inanmasını mı bekliyorsun?”

Siyasi Tartışmalarda

Hiç siyasi tartışma programları izlediniz mi? Politikacıların isim takmaya başvurduğu bile olabiliyor. İşte bu yönde birkaç örnek:

• Bir kampanya sırasında belirli bir politik olay sorulduğunda başka bir politikacıyı küçük düşürmek:
  • “Pekala, bence Bay Ali’nin bu konudaki başarısızlıklarına bakmamız gerekiyor.”
• Herhangi bir tartışmada kişinin kişisel inançlarına saldırarak yanıt vermek:
  • “Sen camiye bile gitmiyorsun. Nasıl Müslüman olduğunu iddia edebilirsin?”
• Rakibin politikasındaki hatalara bakmak yerine fiziksel özelliklerine saldırmak:
  • “Şu tipe bakın! Bir insan buna nasıl oy verebilir?”

Günlük Yaşamda

Basit bir konuşma aniden ters bir dönüş yaparak kişi karalama bölgesine girebilir. Çok masum görünen bir argüman, istemeden başka birine yönelik kişisel bir saldırıya dönüşebilir. Ad hominem dedektiflik becerilerinizi yerinde tutabilmeniz için birkaç örneğe daha bakalım.

• Birinin eğitim düzeyini, kişinin argümanını kötüye kullanmak ve aşağılamak için bir araç olarak kullanmak:
  • “Liseyi bile bitirmedin. Bunu nasıl bilebilirsin?”
• Bir öğretmenin not verme kararını zekâsına hakaret ederek küçümsemek:
  • “Eh, iyi bir okuldan mezun olmuş gibi değilsin, bu yüzden bir yazı ödevine nasıl düzgün bir şekilde not vereceğini neden bilmediğini anlayabiliyorum.”
• Birinin yaşının, onu zeki ya da anlamlı bir tartışma yapmaktan alıkoyduğunu söylemek:
  • “Açıkçası anlamak için çok gençsin.”
• Medeni durumun, farklı statüdeki birinin görüşünü geçersiz kılmak için kullanılması:
  • “Siz hiç evlenmemişsiniz. Medeni sorunları olan biri hakkında nasıl karar verebilirsiniz?”
• Kişinin etnik kökeninin, onu değerli bir fikir formüle etmekten alıkoyduğunu belirtmek:
  • “Sen Türk’sün, bu yüzden böyle bir ülkede yaşamanın nasıl bir şey olduğunu asla anlayamazsın.”

Kişi karalama argümanları genellikle insanların önyargılarını ortaya çıkarır. Ad hominem argümanlarını belirleyebilmek, kendinizi buna göre savunmanıza yardımcı olabilir. Bazı durumlarda kişisel bir saldırının mevcut tartışmayla ilgili olabileceğini belirtmekte fayda var. Belki de karalama argümanlarına başvurarak, başka birinin uzun süredir devam eden bir karakter kusurunu gösteriyorsunuz. 

Sorun şu ki; bu argümanlar her zaman gerçeklere ve somut verilere dayanmaz ve çoğu zaman yanlış bir şekilde eldeki tartışmayla doğrudan ilgili olmayan bilgilere dönüşür. Bu nedenle, onlardan kaçınmaya çalışın ve elbette kendinizi bu tür saldırılara karşı koruyun. Kendinizi bir ad hominem saldırısına karşı savaşmanız gereken bir konumda bulursanız, bazı ad hominem söylemlerini dahil edip edemeyeceğinize de bakmakta fayda var.

Wabi-Sabi Ne Demek? Wabi-Sabi Felsefesi Nedir ve Nasıl Uygulanır?

This post is also available in: English