Manipüle kelimesi, Latince manipulus “ele sığan şey, avuç” kelimelerinden ortaya çıkan ve Fransızca kökenli olan manipüler kelimesi, birincil anlamından uzaklaşıp mecazi olarak dilimizde “yönlendirme ve etkileme” anlamlarına gelir. En genel tanımıyla, kişinin fikir ve duygularının, başka bir kişi tarafından çeşitli yöntemler ile değiştirmeyi amaçlayan bir sosyal etkidir. Bu etkiyi kullanan kişilere ise “manipülatör” denir.
Manipülasyon ile kontrol sizde değil.
Kişinin kendi istek ve arzularını karşı tarafa kabul ettirmek için, onun duygu ve düşüncelerini yönlendirmeye veya değiştirmeye çalışmasına manipülasyon denir. Bu durumda manipülatörler çıkarları doğrultusunda herhangi bir duruma karşı yönlendirme yaparlar.
Manipülasyon, psikoloji ve ekonomi bilimlerinde iki farklı anlamda karşımıza çıkar. Psikolojik manipülasyon; insanları dilemedikleri halde etki altına alma ve kendi bilgileri dışında yönlendirmelerde bulunmalarını sağlar. Bu durum kişilerin davranışlarında farklılıklar ve değişiklikler gözlemlenmesine sebep olur.
Finansal manipülasyon; insanları kandırarak bir menkul kıymet hakkında alım veya satım işlemlerine ikna etmek anlamına geliyor. Menkul kıymet piyasalarında arz ve talebin karşı karşıya gelerek, fiyat belirlenme işleyişini doğrudan engelleme durumudur. Sermaye Piyasası Kurulu mevzuatına göre ise manipülasyon yapmak suçtur.
“Manipülasyon bir sınır ihlalidir, kişisel alanlara saldırıdır.”
Manipülasyon Teknikleri Nelerdir?
1) Özgüven Eksikliğini Kullanma Tekniği
Hepimizin kendimize ait beğenmediği özellikler vardır. Bu özellikleri genelde gizleme veya inkar etme yoluna gideriz. Manipülatörler ise bu eksiklikleri öğrendikleri an, özgüvenimizi düşürmek yöntemine başvururlar.
Özgüveni düşük olan insanlar daha savunmasızdır. Manipülatör ya kişinin eksikliğini yüzüne vurur ya da açığa çıkarır. Bu durumda manipüle edilen kişi istekleri kabul etme eğilimindedir.
2) Yalan Söyleme Tekniği
Dolandırıcıların özellikle kullandığı yalan söyleme tekniği, gerçeklikten uzak bir dünyanın kurulmasıyla başlar. Gerçek olay ve durumlar, bilinen tüm doğrular çarpıtılır ve gerçeğe yakın, olası bir dünya yaratılır. Hayatın geçiş dönemleri olan yeni iş, evlilik kararı veya girişimcilik gibi adımlarda fazlaca kullanılan bir tekniktir.
3) Tek Çare Tekniği
İş ortamınızda veya arkadaş grubunuzda kolaylıkla görebileceğiniz bu manipülatörler, öncelikle yapay bir problem üretirler. Çevresindeki insanların probleme karşı tepkilerini ölçer ve ondan yardım talep etmesini bekler. Durum karşısında panikleyen ve problemi zihninde büyüten kurbanlar ise tek çare olarak manipülatörden yardım ister. Böylece panik halindeki kurban, manipülatörün isteklerini kabul edebilir hale gelmiş olur.
4) Mahrum Bırakma Tekniği
Çoğu zaman en sevdiğimiz şeyler en büyük zaaflarımız haline gelebilir. Bu durumda devreye giren manipülatörler, isteklerini gerçekleştirebilmek için insanları sevdikleri şeylerden mahrum bırakma tekniğini uygulayabilir. Ebeveynler çocuklarına, çiftler ve arkadaşlar birbirlerine, iş ortamında ise hiyerarşik yapıda uygulanan bir yöntemdir. Duygusal şiddeti tetikleyen bu yöntem, muhtaçlık hissini beraberinde getirir.
5) Daha Fazlasını İsteme Tekniği
“Gafil avlama tekniği” olarak da bilinen bu teknik; her türlü ilişki biçimlerinde karşımıza çıkabilir. Kurbanın kötü bir insan olmak istememe güdüsü kullanılır. Manipülatör başta kurbanın kabul edemeyeceği büyüklükte bir istekte bulunur. Muhtemel ‘hayır’ cevabı alacağı ilk tekliften sonra ise sıra asıl isteğine gelir. İlk istekten daha küçük olan bu rica, kurban tarafından kırıcı olmamak, her istenilene ‘hayır’ cevabı veren kişi olmamak adına kabul edilir.
6) Müttefik Duruş Tekniği
Samimi manipülatörümüz bu teknikte kibar ve ılımlı bir karakterdedir. Kurbanıyla cana yakın ve içten sohbetler eder. Bu sayede yakınlık sağlamış olur. Kişiyi tanıdıktan sonra, saygı duyduğunuz düşünürler veya liderlerden bahseder. Böylece kendi istekleriyle birlikte bu düşünürlerin görüşlerini birleştirir. Kurbanın ise sonunda ikna olma ihtimali oldukça artmıştır.
7) Duygu Kullanma Tekniği
Hemen hemen hepimizin duygusal olarak karşı koyamadığı, dayanamadığı bazı durumlar ve kişiler vardır. Böyle anlarda duygu durumlarından çıkar sağlanma durumu ortaya çıkabilir. Bu durumun sonucu kurban için ağır olur. Duygusal olarak tehdite maruz kalan, ele geçirilen kişiler; normalde yapmayacakları pek çok şeyi baskı altında yapabilirler. Duygu durumu ve psikolojisi iyi durumda olmayan kişiler için ciddi risk taşır.
8) Korkutma ve Rahatlama Tekniği
Manipülatör bu teknikte, kurbanın en büyük zaaflarını tespit eder ve en korktuğu şeyleri öne sürer. Kısa bir süre geçtikten sonra da kurbanı yatıştırarak sorunu çözeceğinden bahseder. Koruma tavrıyla yaklaştığı kurbanda hayranlık hissi uyandırır. Böylece kurban manipülatöre itaat ederek isteklerini gerçekleştirme eğilimi gösterir.
Hangi insanlar manipüle edilmeye açıktır?
- Herkesi memnun etmeye çalışanlar,
- İyi niyetli ve merhametli olanlar,
- Çevresi tarafından onay ve kabul görmeye çalışanlar,
- “Hayır” cevabı vermekte zorlananlar,
- Öz benlik algısı düşük, diğergamcı düşünenler,
- İnisiyatif almakta zorlanan ve kontrol edilmeyi sevenler,
- Tartışma ortamlarından çekinen ve reddedilmekten korkanlar,
- Özgüveni düşük kişiler,
manipüle edilmeye daha açıktırlar.
Psikolojik manipülasyon ile nasıl baş edilir?
Psikolojik manipülasyona maruz kalan kişilerde o kadar derin yaralar açılabilir ki; kurban bir noktadan sonra kendi zekasını, mantığını, duygularını ve iradesini kullanamayacak duruma gelir. Bunlarla birlikte kişinin kendi duygu ve düşünceleri üzerindeki kontrol mekanizmasını kaybetmesi, gerçeklik algısını yitirmesi ve kendi doğrularına olan inancını yitirmesi; onun travmatik bir yaşam sürdürmesine sebep olabilir. Kişinin psikolojik manipülasyona maruz kaldığını fark etmesi yıllarını alabilir veya en acısı bu durumu ömrü boyunca hiç fark etmeyebilir.
Manipülasyona maruz kalmış veya kalıyor olabilirsiniz. Böyle bir ikilemde kaldığınız zaman dikkat etmeniz gereken bazı noktaları sizin için sıraladık. Yaşadıklarınızın farkında olmak, hayatınızın yönetimini elinize almanıza yol açacaktır.
1) Anlaşmazlıkların farkına varın.
Manipülatörler, kurdukları ilişkilerde olay örgülerini anlaşmazlıklarla çevrelerler. Bu yüzden manipülasyonun anlaşılması zorlaşabilir. Ancak bununla birlikte, gitgide artan hayal kırıklıkları ve dengesizliklerin farkında olmak; kendinizi bu durumdan korumanıza yardımcı olacaktır.
2) İlişkinize olan bakış açınızı sorgulayın.
Duygularınızın farkında olmak, sizin ve manipülatör arasındaki problemleri doğru tespit edebilmenizin en iyi yoludur. Biri tarafından korunmaya muhtaç, suçlu ve sinirli hissediyor ya da karşınızdaki kişiye acıyorsanız; manipülasyon bu ilişkinin bir parçası haline gelmiş olabilir.
3) Tüm sürecin bilincinde olun.
Manipüle edildiğinizi düşündüğünüz kişi ile aranızdaki yaşanmış olayları gözden geçirin. Birbirine yakın olaylar, benzer ilerleyişlerde gerçekleşiyorsa, karşınızdaki kişi benzer yöntemlerle size yaklaşıyor olabilir. Manipülatörün sürekli kullandığı kalıplar, sizi benzer duygu durumlarına sokuyor olabilir. Olaylar karşıdaki kişinin hoşuna gitmeyen şekilde sonuçlandığında verdiği tepkiler sabit ve sizi üzen şekildeyse manipülasyona maruz bırakılmış olabilirsiniz.
4) İlişkiyi devam ettirmekte ısrarcı olmayın.
Manipülasyona uğradığınız bir ilişki, sizi mutlu etmekten daha çok üzebilir. Yakın çevreniz olan arkadaş, sevgili veya aile üyelerinizle ilişkilerinizi bitirmeniz kolay olmayacaktır. Ancak ilişkinizde sınırları belirleyerek; zaaflarınızı kendinize saklamak veya birlikte geçirilen zamanı azaltmak gibi çizgiler koymak, kendinizi manipülasyondan korumaya yardımcı olabilir.
5) Durumun farkında olduğunuzu karşınızdaki kişiye belli edin.
Manipülasyona maruz kaldığınızda, sizi manipüle eden kişiye bu durumun farkında olduğunuzu belli edin. Bu şekilde manipülatörü kontrol altına alabilir ve hatta engelleyebilirsiniz. Tüm bu süreçlerde sakinliğinizi korumanız gücünüzün bir göstergesi olur.
Ve son olarak bütün bu adımlarla birlikte, manipülasyonu tamamen ortadan kaldırmak istiyorsanız; hayatınızın tüm kontrollerini elinize alın ve güçlü bir duruş sergileyin.
Psikolojik manipülasyon ile nasıl baş edilir sorusunun cevabını bir psikologdan dinlemek isterseniz:
İlginizi çekebilecek ilgili içerik:
Çevrenizde Sizi Manipüle Eden İnsanları Belirleyip Mücadele Edebilmenizi Sağlayacak 8 İpucu
This post is also available in: English
Yorumlar (0) Yorum Yap