Ahilik teşkilatı nedir? Hangi amaçla kurulmuştur? Tarihi ve başlıca özellikleriyle tüm detaylar yazımızda…
Ahilik Teşkilatı Nedir?
Ahilik teşkilatı, Ahî Evran tarafından Anadolu’da oluşturulan bir esnaf birliğidir. Hacı Bektaş Veli’nin önerisiyle kurulan bu sistemdeki amaç, esnafın birbirine destek olmasıdır. Arapçada “kardeşim” anlamına gelen ahi sözcüğü, teşkilatın hedefini açıklar niteliktedir.
Selçuklular zamanında Anadolu’ya davet edilen Arap bilim insanları, fütüvvet fikirlerinin temelini oluşturmuştur. Cömertlik, tevazu, dünya malına esir olmama gibi anlamlara gelen fütüvvet, Ahilik teşkilatına da verilen isimdir.
Ahilik Teşkilatı Hangi Yılda Ortaya Çıkmıştır?
13. yy’da ortaya çıkan Ahilik, 1200’lü yıllarda şekillenmeye başlamıştır. Anadolu’ya göçen Türklerden meydana gelen birlik, 18. yy’da da gelişimine devam etmiştir.
Ahilik Teşkilatının Özellikleri Nelerdir?
Esnaf dayanışma örgütü, pek çok ahlaki kuralı barındırmıştır. Ahilik’te esas olan ve uyulması gereken başlıca prensipler şunlardır:
- Alışverişte edepli olmak
- Sofrada edepli olmak
- Yolda yürürken görgü kurallarına uymak
- Adaplı konuşmak
- Misafirliğe gidildiğinde terbiyeli olmak
- Akraba ziyaretlerinde edepli olmak
- Tuvalette ve hamamda belirli kuralları uygulamak
- Uyku ve uyanma ile ilgili talimatlara özen göstermek
- Âdâb-ı Muaşeret çerçevesinde mescide ve mezarlığa girmek
- Oturup kalkarken adap ölçülerine dikkat etmek
- Çarşı gezilerinde makul şekilde hareket etmek
Görüldüğü üzere, Ahilik teşkilatında ahlakın güzel olmasına büyük bir önem verilmiştir. Kendi içinde adeta bir felsefi ideoloji içermekle birlikte, Ahilik’ten atılmaya neden olan bazı nitelikler de mevcuttur. Bunlar:
- İki yüzlülük
- Hırsızlık
- Yalancılık
- Sarhoşluk
- Kanunları kötüye kullanma
- Kesim esnasında hayvana acı çektirme
- Sözünde durmama
- Avlanırken kuşlara tuzak kurup yavrularından ayırma
- Müneccimlik
Ahilik’teki Hiyerarşik Düzen ve Teşkilatlanma
Ahi şeyhi, topluluğun en üst kademesinde bulunmuştur. Her şehirde bulunan bir temsilci, Ahi sıfatını alarak görevini yerine getirmiştir. Yiğit Başı denilen Ahi yardımcıları, esnaf arasındaki iletişimden sorumludur.
3 kademede geçilen bir yetkilendirme mevcuttur. Bunlardan ilki; mesleki ve Kur’an’la ilgili, ikincisi tasavvuf ve Arapça, üçüncüsü ise şeyh aşamasıdır. Kendi bünyesinde pek çok dala ayrılan bu örgütlenme, çıraklık ve kalfalık gibi evreleri de barındırır.
Ahilik Yapısının Temel Hedefi ve Ayrıcalıkları
Düzeni ve disiplini bir araya getiren Ahilik teşkilatı, devlet ve yurttaşlar arasında köprü görevi görmüştür. Bir meslek sahibi olmak, bu sistemde oldukça önem kazanmıştır. İnsanın kişisel gelişimini sağlamak ve geliştirmek, en önemli amaçlardan biridir.
Emekçi esnafı, içten veya dıştan gelebilecek tehlikelere karşı korumak temel basamaktır. Yardımlaşma ve insanı hümanist bir açıdan ele alma, Ahilik’teki örgütlenmede yaygın olarak görülmüştür. En üstün varlık olarak addettikleri insanı, dengeli bir hayata teşvik etmeyi ülkü edinmişlerdir.
Zanaatkarların denetlenmesinden de sorumlu olan kuruluş, üretimdeki kalitenin sürdürülmesi için çabalamıştır. Verilen eğitimler; Türk geleneklerine göre şekillenmiş, müzik, dil ve askeri derslerle pekiştirilmiştir.
Ahilik Sisteminin Kaldırılması
1912 senesinde, loncalarla beraber Ahilik teşkilatı da yok olmuştur. Esnafın fakirleşmesine, İttihat ve Terakki dönemindeki çözümler de çare olmamıştır.
Ayrıcalıklara göre şekil almaya başlayan teşkilatta, denge ve adalet kavramları yozlaşmaya başlamıştır. Çöküşten başka bir seçeneği kalmayan örgütlenme, günümüzde de bazı izlerini korumaktadır.
Birtakım farklılıklar olsa dahi, işçi sendikaları ve derneklerinde Ahilik’ten gelen benzerlikler muhafaza edilmektedir. Geçmişte kalmasına rağmen öğütleri günümüze dek aktarılmıştır. Bunlardan en önemlileri ise şunlardır:
Cömert ol.
Sofranı misafirlerine sun.
Kapını insanlara açık tut.
Ekonomiye ve kültüre büyük bir etkisi olan Ahilik, tarihin tozlu sayfalarına karışsa da tavsiyeleriyle esnaf ahlakını oluşturmuştur. Nesilden nesile uzanan bu öğretiler, usullerin içinde bulunduğumuz döneme taşınmasını sağlamıştır. Sonuç olarak Ahilik, güzel ahlakın iş hayatındaki etkisine değinmiş, devrinin verimli bir aracı olmayı başarmıştır.
Yorumlar (0) Yorum Yap