Tek Hücreli Canlılar Familyası: Ekolojinin Olmazsa Olmazları

Tek hücreli canlılar biyoloji dersinin en ilgi çekici konularından biridir. Tek hücreli canlılar nelerdir? Tek hücreli canlıların ortak noktası nedir? Tek hücreli canlıların özellikleri nelerdir? Tek hücreli canlıların ekoloji için yani dünya için önemi nedir? Tüm soruların cevabını ve daha fazlasını sizler için araştırdık.

Tek hücreli canlılar (Protists) nelerdir?

Tek hücreli canlılar ökaryottur yani çekirdeğe sahip organizmalardır. Ancak bunlar ne mantar ne de bitkidir. Tek hücreli canlılar ayrı bir canlı grubudur. Çoğu tek hücrelidir; çok azı ilkel çok hücreli organizmalardır. Bazı tek hücreliler bir hareket organına sahiptir (kampçı gibi).

Genellikle suda, nemli karasal ortamlarda veya bazen de parazit olarak yaşarlar. Hayvan, bitki ve mineraller olarak sınıflandırılan organizmalara 1860’ların başında John Hogg tarafından Protoctista terimi eklendi. Bitki, hayvan ve mantar olmayan tek hücreli veya ilkel çok hücreli organizmalardan oluşuyor.

Daha sonra Protoctista grubunun yerini Ernst Haeckel’in protist terimi aldı yani tek hücreli canlılar. Böylelikle bitkiler, hayvanlar ve tek hücreli canlılar sınıflandırması oluşmuş oldu.

Tek hücreli canlılar hangi ortak paydalarda buluşur?

Tüm canlı organizmalar, hücrelerinin karmaşıklığı ile ayırt edilen prokaryotlar ve ökaryotlar olmak üzere genel olarak iki gruba ayrılabilir. Prokaryotik hücrelerin aksine, ökaryotik hücreler oldukça organizedir. Bakteri ve arkeler prokaryot iken diğer tüm canlı organizmalar ökaryottur. 

Tek hücreli canlılar ve temel özellikleri:

• Tek hücreliler ökaryotlardır.
• Tek hücreliler mitokondriye sahiptir.
• Tek hücreliler parazitik olabilir.
• Genellikle suda yaşarlar ancak toprakta veya nemli ortamda da bulunabilirler.
• Tek hücreli canlıların bir üyesi olarak sınıflandırılan yosunlar çok hücrelidir ve 100 fit yüksekliğe kadar büyüyebilirler.
• Tek hücreli organizmalar, zara bağlı olarak organellerle birlikte çekirdeğe sahiptir.
• Tek hücreliler, doğada ototrofik, heterotrofik veya simbiyotik olabilirler.
• Tek hücrelilerin çoğunun kirpikler ve kamçı gibi hareket organları vardır.
• Eşeysiz ürerler. Nadir durumlarda stres altında cinsel yolla üreyebilirler.

Amip

Kökbacaklılar grubundaki canlılardan biridir. Amiplerin vücutlarının belli bir formu yoktur. Eşeysiz ürerler yani bölünmeyle çoğalırlar. Genellikle tatlı sularda yaşarlar. En yaygın görülen tek hücreli canlılar grubunda yer alırlar.

Öglena

Kamçılı hayvanlardan olan öglena, kamçısıyla hareket eder. Eşeysiz olarak ürer, bölünmeyle çoğalır. Öglenalar kloroplasta sahiptir. Fotosentez yaparlar. Gözlerinde lekeler vardır bu sebeple ışığa duyarlıdırlar.

Sıtma Plazmodyu

Sporlular grubundan olan sıtma plazmodyumunun hareket organelleri yoktur. Sporlanarak çoğalırlar. İnsanda sıtma hastalığı olarak bilinen hastalığa dolaylı yollardan sebep olurlar. Sıtma plazmodyumu sineklerin tükürük bezinde yaşar. Sineklerin insan vücuduna temas ederek kan emmesi ile insana bulaşır.

Paramezyum

Haşlamalılar grubundan olan terliksi hayvanın (paramezyum) kirpikleri vardır. Kirpiklerle hareket ederler. Eşeysiz ürerler, bölünerek çoğalırlar. Ağızdan beslenirler. Tek hücreli canlıların en gelişmiş örneğidir.

Kırmızı Algler

Kırmızı algler, genellikle daha büyük, çok hücreli kolonilerdir, ancak daha küçük mikroskobik türleri (tek hücreli canlılar) de içerirler. Çoğu denizeldir, birkaçı tatlı suda yaşar. Aynı zamanda mevcut olan klorofili maskeleyen kırmızımsı pigmentler içerirler. 

Yeşil Algler

Bu canlılar küçük tek hücrelerden çok daha büyük kolonilere kadar çeşitlilik gösterir. Adından da anlaşılacağı gibi, yeşil klorofil içerirler. Yeşil algler çeşitlidir ve bir dizi forma sahiptir. Bazı türlerin bazılarında hareket için kamçı bulunur. Ancak diğerleri sapsızdır ve diğer nesnelerde ve hatta diğer organizmalarda büyür.

Kahverengi Algler

Kahverengi algler, küçük hücrelerden çok büyük kolonilere kadar çeşitlilik gösterir. Bu grup birçok içerir; yosun ve sargassum gibi tipik deniz türleri.

Yosunlar

Yosun, hem tek hücreli hem de çok hücrelidir. Bu tek hücreli canlılar, bu organizmaların ototrofik doğası nedeniyle bitki benzeri olarak adlandırılır. Bu tek hücreli canlılar kloroplasta sahiptir ve fotosentez işlemiyle kendi yiyeceklerini sentezler.

Tek hücreli canlılar ve ekolojik denge

Tek hücreli canlılar, ekolojinin kritik ve önemli bir parçasıdır. Ekolojik denge için gerekli birçok hayati faaliyeti yerine getirirler. Dünyadan yok olurlarsa, bunun dünya ekolojisinin hemen çöküşüne yol açacağı varsayılmaktadır. Tek hücrelilerin oynadığı kritik rollerden bazıları şunlardır:

• Tek hücreliler besin zincirinin temelini oluşturur.
• Tek hücreliler bakteri ve mikroplarla beslenir ve böylece bakteri ve mikrop popülasyonunu kontrol eder.
• Ototrofik canlılar, dünyadaki toplam fotosentezin neredeyse %40’ını gerçekleştirir ve küresel karbondioksitin azaltılmasına ve karbonun sabitlenmesine yardımcı olur.
• Küfler, toprakta, özellikle ormanlarda birincil ayrıştırıcılardır ve bakteri, mantar vb. ile beslenirler.
• Yüzen mikroskobik algler fitoplankton olarak bilinir ve deniz besin zincirinin temel bileşenidir. Balinalar fitoplanktonla beslenir.
• Birçok tek hücreli canlı, sudaki mikrobiyal besin ağının önemli bileşenini oluşturan ‘miksotroflardır’.
• Algler mercan resiflerinin oluşmasına yardımcı olur. Kırmızı ve yeşil mercan algleri, sonunda mercan resifinin bir parçasını oluşturan bir karbonat dış iskeleti üretir.
• Birçok tek hücreli canlı patojeniktir ve hem insanlarda hem de bitkilerde hastalıklara neden olur.
• Ayrıştırıcılar olan tek hücreli canlılar, ekosistemdeki besin maddelerinin geri dönüştürülmesine yardımcı olur.

Bazı tek hücreliler fotosentez yapar ve oksijen üretir. Bu tür tek hücreli canlılar biyoyakıt üretme potansiyeline sahiptir. Pek çok tek hücreli canlı, örneğin kırmızı algin tıbbi değeri olduğu bulunmuştur. Yosunlar son derece zengin potasyum, azot, fosfor ve mineral kaynağıdır ve çok iyi bir gübre veya sığır yemi takviyesidir. Deniz yosunu Japonya gibi ülkelerde gıda olarak tüketilmektedir. Diatomlar hücre duvarlarında diatomit üretirler. Bu, çeşitli amaçlar için yaygın olarak kullanılmaktadır. Çimento, sıva, alçı, derz dolgu, diş ölçüleri, kâğıt, asfalt, boya ve pestisitlerin tümü diatomit kullanır. Diatomit ayrıca aşındırıcı özelliklere sahiptir.

This post is also available in: English Français Español Deutsch