Sera etkisi ile birlikte günümüzde insanlığı etkileyen en büyük problem iklim krizidir. İklim krizine ne sebep oldu sorusunun cevabı ise çok basit: insanlığın yaşam şekli. İnsanlığın yaşam şeklinin iklim krizine en bilindik etkisi ise sera gazlarıdır.
Tarımsal faaliyetler yürütmek amacı ile camdan veya naylondan yapılan alanlara sera adı verilir. Güneş ışınları seranın içerisinde bitkilere sıcak hava sağlar. Çünkü cam veya naylon olan dış kaplama sayesinde ısı içeride muhafaza edilir. Gündüzleri içeri dolan ısı gece bu yalıtım sayesinde içeride kalarak bitkilerin donmasını engeller.
Sera Gazı Nedir?
Dünyanın ısınması sera gazları sayesinde gerçekleşir. Sera gazları ısıyı dünyanın atmosferi içerisinde tutarak dünyanın buzlarla kaplı bir çöl haline gelmesini engeller. Bu sisteme ise sera etkisi adı verilir.
Sera gazı eksikliği dünyayı buza çevirirken sera gazı fazlalığı ise dünyayı oldukça sıcak bir hale getirir. Son birkaç yüzyılda dur durak bilmeden fabrikalarda, trenlerde, arabalarda yakıt olarak fosil yakıtlar kullanıldı. Fosil yakıtların kullanımı yoğun miktarda karbondioksit salınımına sebep olur. Karbondioksitin fazla salınımı ise dünyanın daha fazla ısınmasına sebep olur. Gün geçtikçe artan karbondioksit miktarı dünyanın hızla ısınmasına sebep olmaktadır.
Sera Etkisine Sebep Olan Gazlar
1) Karbondioksit (CO2)
Sera etkisi için en büyük tehlikeyi oluşturan şey karbondioksittir. Karbondioksit, güneş ışınları yeryüzüne ulaşırken geçirgen bir yapıya sahiptir. Aynı zamanda yeryüzüne çarpıp yansıyan ışınları ise soğurur. 18. yüzyılın sonları 19. yüzyılın başlarına kadar karbondioksitin atmosferdeki ortalama konsantrasyonu 280-290 ppm arasında idi. Fosil yakıtların daha fazla kullanılması, sanayinin gelişmesi vb. gelişmelerle bu konsantrasyon 380 ppm’e kadar yükseldi. Artan nüfusun kullandığı gelişen teknoloji ve kullanılan yakıtlarla atmosferdeki karbondioksit artışı hızla devam etmekte.
2) Metan (CH4)
Yüzyıllar boyunca atmosferdeki metan gazı oranı aynı kalmıştı. Ancak son birkaç yüzyılda yaşanan değişimlerle atmosferdeki metan gazının oranı neredeyse iki katına çıktı. Metan gazı karbondioksite nazaran 21 kat daha kalıcıdır. Bu kalıcı etkisi sebebiyle dünyamız için oldukça tehlikelidir.
Çöp pek çok ülkenin sorunudur. Özellikle Amerika ve birçok Batı ülkesinde oldukça büyük yer kaplayan çöplükler sorun teşkil etmektedir. Çöplerin arasında olan organik artıklar ayrıştırılır ve bu süreçte büyük miktarda metan gazı salgılanır. Eğer bu alanlarda düzgün havalandırma sağlanmazsa patlamalar meydana gelebilir. Patlamalara sebep olmasının yanı sıra atmosferdeki metan gazı oranı artmakta ve sera etkisi tehlikeli boyutlara ulaştırmaktadır.
3) Azot Oksit ve Su Buharı
Oksijen ve azotun 250 santigrat derecede çeşitli kimyasal reaksiyonlara girerler ve azot oksitler meydana gelir. Katı atıklarla fosil yakıtların yanması sırasında ortaya çıkan azot oksitler, arabaların egzozundan çıkarak çevreyi kirletir.
Sera etkisi için en önemli tetikleyicilerden birisi su buharıdır. Küresel ısınması troposferdeki su yoğunluğunu etkiler. Isınma ile artan su buharı, iklimlerin değişmesinde oldukça büyük etki sahibidir.
4) Kloroflorokarbonlar (CFCs)
Bu gazlar hayatımıza 1950’lerde dahil oldular. Buzdolapları, klimalar, spreyler, yangın söndürücü ve benzeri ürünlerden ortaya çıkan bu gazlar ozonu yok ederek sera etkisi için ….. Kloroflorokarbonlar olarak adlandırılan gazlar şu şekildedirler: DDT, dioksin, cıva, kurşun, vinilklorid, PCB’ler, kükürt oksit, sodyum nitrat ve polimerler.
Dünya ve Sera Benzerliği
Karbondioksit ve benzeri gazlardan oluşan atmosfer seranın cam/naylon tavanına benzer. Gündüzleri güneş ışınları dünyayı ısıtır ve gece yeryüzü soğumaya başlar. Gündü soğurduğu ısıyı yeniden havaya bırakır ancak atmosferde sera gazları bu ısıyı tutar ve saklar. Bu sayede dünyanın ısısı ortalama 15 santigrat derecede kalır.
Yeryüzünden geri yansıyan ışınlara kızılötesi radyasyon ismi verilir. Atmosferde bulunan sera gazları kızılötesi ışınlarını emer. Bir nevi soba işlemi görür. Sera gazlarının oranının artmasıyla birlikte bu sıcaklık değeri günden güne artar. Bu sıcaklığın artması küresel ısınmayı ve iklim değişikliğini tetikler.
Sera Etkisi ile Sıcaklık Artıyor Mu?
Dünyanın bazı bölgeleri için 15 derece oldukça soğuk olarak değerlendirilebilecekken bazı bölgeler için sıcak olarak nitelendirilir. Ancak genel bir ortala alındığında dünyanın ortalama sıcaklığı 15santigrat derecedir. Sera etkisi ile dünya günden güne ısınırken bu ortalama sıcaklık da değişir ve tüm dengeleri sarsar. Dünyanın sıcaklığının artması ekosistem için oldukça zararlıdır. Bir derece artışı bile sistemde meydana gelecek büyük değişiklere sebep olur.
Bulutlar Sera Etkisine Nasıl Etki Eder?
Bulutlar soğumuş su buharları halindedir ve damlalar halinde tekrar su formuna dönüşerek yeryüzüne iner. Bulutlar ısınan su buharı ile yeryüzündeki ısının bir miktarını içinde barındırır. Isının bir miktarını içinde barındırmasının yanı sıra parlak beyaz üst kısımları sayesinde dünyaya gelen güneş ışınlarının bir kısmını uzaya doğru geri yansıtır. Bulutların yansıtma özelliği sayesinde güneşten gelen enerjinin belli bir miktarı yeryüzüne ulaşamadan geri döner.
Gece bulutlar yeryüzünün ısısının bir miktarını tutar ancak bunu uzaya bırakmaz. Sıcak hava ile buharlaşan su buharı dünyada yok olmaz. Aksine bulutları oluşturur ve o ısı belli oranlarda dünyada tutulur.
Bugüne kadar yapılan çalışmalarda henüz bulutlar dünyayı ısıtıyor mu yoksa serin mi tutuyor sorularına cevap vermemektedir.
Sera Etkisinin Sonuçları Nelerdir?
Sera etkisi ile dünyamız günden güne ısınmaktadır. Yükselen bu sıcaklık, buzulların erimesine, kıyı kesimlerde toprak kaymalarına ve yükselen su seviyesi sebebi ile sular altında kalacak yerleşim yerlerine, mevsimlerin dengesinin bozulmasına, bazı bölgelerde kuraklık yaşanmasına sebep olacaktır. Bunların yanı sıra göç eden hayvanların sıcaklık değişiminden dolayı göç etmeyi bırakmalarına ve nesillerinin tükenmesine sebep olacaktır. Hayvanlara ve doğaya etkisinin yanında insan sağlığı için de çok büyük sorunlar teşkil etmektedir. İklim değişikliği pek çok insanda kalp, alerji ve solunum yolu rahatsızlığı olarak boy gösterecek.
Sera Etksini Önlemek İçin Neler Yapabiliriz?
İklim krizi hepimizin problemi ve çözmek için her birey üzerine düşen görevi yapmalıdır. Bu bağlamda kendi adımıza bireysel olarak alabileceğimiz önlemler şu şekildedir:
- Mümkün olduğunca toplu taşıma araçlarını tercih etmek
- Gereksiz klima ve benzeri araçları kullanmamak
- Yaşamın her alanında geri dönüştürülebilir ürünler tercih etmek
- Her türlü tüketim ürünnünde düşük karbon talep etmek
- Yaşadığınız evlerin yalıtımlı olmasına dikkat etmek/Yalıtım yaptırmak
This post is also available in: English
Yorumlar (0) Yorum Yap