Zen Felsefesi: Yaşama Sanatını Gerçekleştirmek

Zen kelimesinin anlamı Çince “Ch’an” kelimesinin Japonca karşılığıdır ve bir nevi meditasyon anlamına gelmektedir. Zen kelimesini genellikle felsefe kelimesi ile yan yana duyarız. Zen felsefesi meditatif hali tanımlamak için kullanılır. Temel öğretisi mutlu ve pozitif bir yaşam sürmektir.

Sürekli koşturmacanın içinde olduğumuz hayatlara hapsolmadık mı? Okulda sınavlara ödevlere yetişmeye çalışan öğrenciler, bir toplantıdan başka bir toplantıya koşan çalışanlar, evin her yükünü tek başına göğüslemeye çalışan insanlar… Hepimiz farklı koşturmacaların içerisinde yaşadığımız hayatın farkına varamadan sadece gün geçiriyoruz. Bu yoğun koşturmacanın arasında biraz olsun içe dönüp hayatın anlamını bulmaya ne dersiniz? İçinde olduğunuz yoğunluktan biraz olsun uzaklaşarak nefes alabileceğiniz ve mutluluğu bulmaya başlayacağını bu köklü öğretinin temellerine gelin birlikte bakalım.

Zen Felsefesi Nedir?

Zen felsefesi Çin’de köklenmiş ardından Kore ve Japonya’ya yayılmıştır. Kökeninde Hint Mahayana Budizmi ve Taoizm yer almaktadır. Uzun yıllar Asya’da var olan bu felsefe 20. yüzyıldan itibaren batı medeniyetlerinde de popüler olmaya başlamıştır. Zen felsefesi kimi kaynaklarda aynı zamanda Zen Budizmi olarak da adlandırılmaktadır. Felsefenin temelinde hayatın anlamını aramak vardır. Gerçekten hayatın anlamı nedir?

Zen felsefesi hayatın anlamını bulmak için aydınlanmanın içimize bakmamızlar gerçekleşeceğini öğütler. Soruların cevaplarını etrafta ya da bir başkasında aramak doğru bir yaklaşım değildir. Soruları nerede buluyoruz? İçimizde. O zaman o soruların cevapları da içimizdedir. Uzağa bakmaya gerek yok. 

Ancak cevapları bulmak içimizde dahi olsa o kadar da kolay değildir. Hayatın gerçeklerini öğrenmek için sadece akıllıca düşünmek ve kutsal yazıları incelemek asla yeterli değildir. Gerçeği bulmak isteyen kişi önce zihni ve bedenini açmalı bunun için de meditasyon yapmalıdır. Meditasyon ve diğer teknikler sayesinde zihninizi kontrol edebilir ve cevaplara ulaşabilirsiniz.

Zen Felsefesinin Prensipleri Nelerdir?

Zen felsefesinin başlıca prensipleri şunlardır:

• Yaşamdaki fazlalıklardan kurtularak sadeleşmek. Fazlalıklar her zaman ilerlemeye engeldir.
• Hayatı başkalarının gözünden değil kendi gözünüzden yaşamak ve doğal olmak.
• Sakinliği yaşam felsefesi haline getirerek her durumda sakin kalabilmek.
• Koşturmadan, her şeyi yavaş yaşamak. Anda kalarak anın tüm detaylarını yaşamak.
• Hayattaki önceliklerinizi belirlemek.

Bu prensiplerin dışında kısaca zen felsefesini özetlememiz gerekirse şöyle açıklayabiliriz: Felsefenin amacı hayatınızda sizi olumsuz yönde etkileyen, mutsuz eden şeyleri kendinizden uzaklaştırmanızdır. Yaşadığınız anı sindirerek mutlu olarak yaşamanız gerekir. Hızlı yaşamak etrafınızdakilerin farkına varmanızı engeller. Oysaki görerek yaşamak varken bu hız da neyin nesi?

Zen Felsefesine Uygun Yaşamak 

1) Öncelikle nefesinizi ve duruşunuzu ardından zihninizi düzenleyin.

Ne olursa olsun dik duruş hayatın her alanında önemlidir. Dik duruş organlarımızın yerleşmesinde oldukça önemlidir. Onlara ne kadar geniş ve sağlıklı alan açarsak onlar da o denli iyi çalışır. Ayrıca dik duruş sağlıklı nefesin de anahtarıdır. Sağlıklı nefes zihninizin çalışmasında yardımcı olacaktır. 

Daha önce de söylediğimiz gibi zen felsefesinde beden ve zihin ayrılmaz ikilidir. Bedenimizi ne kadar temiz kullanırsak zihnimiz de o denli netleşir. Fizyolojik olarak bedenimizi rahatlatmanız daha rahat ve sağlıklı düşünmenize olanak sağlayacaktır.

2) Su gibi hafif olmayı deneyin.

Bugün yaşadığımız hayatlar onlarca paylaşım ve pek çok bağlantı ile geçiyor. Bu durumda bir nevi zihnimiz hep yoğun. Çinli ünlü filozof Zhuang Zi öğretilerinde şunu öğütler: Su gibi hafif yaşayın. Peki, bu denli yoğun bir hayatın içinde su gibi yaşamak nasıl gerçekleşebilir?

Anlamlı ilişkiler gerçekleştirmek için yapmanız gereken hayatınıza giren ve hayatına girdiğiniz kişiler ile aranıza bir sınır çizmektir. Etrafınızdaki insanların ihtiyaçları doğrultusunda hareket etmek kendinizi gerçekleştirmeniz önünde büyük bir engeldir. Aranıza sınır çizmek ise o ihtiyaçlara göre şekillenmenizi engelleyecek ve kendinizi gerçekleştirmenize olanak sağlayacaktır.

3) Söylediğinizi yaşayın.

Zen felsefesinin en önemli prensiplerinden biri de dilinizin söyledikleri ile örtüşen bir hayat sürmeniz gerektiğidir. Hayatta gerçekleştirdiğiniz eylemler diliniz ile uyuşmalıdır. Ancak o zaman daha anlamlı ilişkiler kurmaya başlayabilirsiniz.

4) Etrafınızdaki insanlar, yaptıkları ile sizi kendine hayran bırakan kişiler olsun.

Etrafınızda sürekli etkileşime girdiğiniz insanlar yaşama şekliniz üzerinde oldukça etkilidir. Onlar ne yaparsa bir süre sonra farkında olmadan siz de yapmaya başlarsınız. Bu yüzden çevrenizi gerçekten hayran olduğunuz kişiler ile donatın ki onlardan kapacağınız davranışlar ve felsefe de iyi olsun.

Zen Felsefesi ve Öğretileri

1) Shoshin

“Başlangıç zihni” anlamına gelen bu öğretiye göre her zaman yeni bir şeyler öğrenmek için hevesli olmalısınız. Bir konuda ne kadar bilginize güvenirseniz güvenin her zaman yeni bir şeyler öğrenebileceğinizi unutmayın. Bilginizin kibir sahibi olmanıza yol açmasına izin vermemelisiniz. Bir işte usta olduğunuzu düşünebilirsiniz. Ancak aslında her zaman birer acemi olduğunuzu unutmamalısınız. Yeni şeyler öğrenmek için hevesli olduğunuz sürece algılarınız daha açık olacaktır. Bu sayede etrafın farkına varmanız çok daha kolaydır.

2) Yürüyüş Meditasyonu

Sabah uyandınız ve işe gitmek için otobüs durağına yürüyorsunuz. Öğle arasında ofisinizden çıktınız ve bir restorana doğru yürüyorsunuz. İş çıkışı trafiğe takılmamak için eve yürüyorsunuz. Günlük hayatınızın içinde bile onlarca yürüme anı sıralayabiliriz. En sık yaptığımız eylemleri başında gelen yürümenin aslında bir meditasyon olduğunu biliyor muydunuz?

Anın içinde kalmak zen felsefesinin prensiplerinden biridir. Gün içinde yürüyüşlerimiz bilinçsiz bir şekilde gerçekleşiyorken etrafın farkına varabiliyor muyuz? Tabii ki hayır. Oysa biz yürürken etrafımızda akan bir yaşam var. Attığınız adımlarda dinginliği hissetmeye çalışın. Anda kalarak çevrenizin farkına varmaya çalışın. İnanın bu size çok iyi gelecek.

3) Satori

Zen felsefesinin bir diğer öğretisi olan satorinin anlamı uyanıp aydınlanmadır. Felsefeye göre satoriye erişen bireyler artık hayatlarında karşılarına çıkan her türlü zorluk ile başa çıkabilir. Artık etrafına daha duyarlı bir haldedir ve yaşananların farkındadır. Santoriye erişen birey artık kendi gerçekliğini yaşamaya başlar.

4) Zazen

Sadece oturarak bedenimizi ve zihnimizi sakinleştirmemiz mümkün müdür? Evet mümkündür. Hem de sadece oturarak bunu gerçekleştirebilirsiniz. Zazen sadece oturmak anlamına gelmektedir. İnsan kendi zihnini tam anlamıyla tanımaya başladığında artık hiçbir şey eskisi gibi olmayacaktır. Kendini tanıması için ise sadece oturarak kendi zihnini sakinleştirmesi gerekir.

Sakin bir ortamda etrafınızda sizi rahatsız edebilecek her türlü etmenden uzak kalarak bedeninizi ve zihninizi sakinleştirmeye bakın. Bedeninizi dik bir konuma getirin ve nefes alıp vererek oturma eylemine odaklanın. Bu sayede zihninizi sakinleştirebilirsiniz.

5) Koan

Koan kelimesinin sözlük anlamı “kamu davası” veya “halka açık olay” olarak geçmektedir. Zen felsefesindeki anlamına gelirsek yalnızca sezgiler sayesinde algılanabilinen ve cevaplanması mümkün olmayan sorulardır. Koan, eski ustaların veya ustalar ile çırakların arasında geçen konuşmalardır. Ancak koanların hepsinin özü çelişkiden geçer. Bazwn doğru ve yanlış tek bir ifadenin içerisindedir. 

İlginizi çekebilecek ilgili içerik:

This post is also available in: English