Filozof Kime Denir: Çağlar Arası Felsefi Bir Gezinti

Filozof ve felsefe kavramları oldukça derin bir konular olarak anır. Geçmişten günümüze insanlar için bolca karışık düşünceyi içeren bilgiler topluluğu ve her zaman merak konusu olan durum olmuştur. Kendine has konularıyla ve bitmek bilmeyen ince ayrıntılarıyla felsefenin dünyada olması gereken düşüncelere yön verdiğini söyleyebiliriz.

Filozof nedir?

Filozof kelimesi Antik Yunanca’dan gelen “Filasofos” olarak bilinir. “Fila” ve “Sofos” kelimeleri ‘bilgeliği seven’ anlamına gelir. Fransızca kökenli olan filozof kelimesi, dünyada felsefenin ilerlemesi ve gelişmesi için katkıda bulunan ileri görüşlü düşünürler için kullanılır. Aslında filozofları diğer insanlardan ayıran özellikler fiziksel ya da ruhani durumlar değildir.

Filozofların ‘farklı’ bireyler olarak adlandırılmasının temel sebebi kendilerine has olan düşünce sistemleridir. Duydukları, gördükleri ve öğrendikleriyle yetinmeyip her konu hakkında içsel bir sorgulama başlatırlar. Filozoflar, bu düşünme yetenekleri ile birlikte, sonu görülemeyen soyut olaylar ve kavramlar konusunda yine sonu görülemeyecek sonsuz bir sorgulama içine girer.

Düşünce sisteminde kişiye mantıksız gelen durumlardaki problemleri ortaya çıkarıp olması gereken sisteme uyarlayarak bir bütünlüğe sunma yetisine sahiptirler. Hayatta var olan, sorun olan ya da olmayan her türlü konu üzerine yoğunlaşan birçok filozof vardır.

Filozoflar, hayatın anlamı, insanın anlamı, varlığın anlamı, doğru ve yanlışlar, mutluluk, iyi ve kötü kavramlarını evrensel bir düşünce sistemine dayalı olarak düşünür. Filozof, önüne gelen bilgiyi sorgulamadan ve kendi düşünce süzgecinden geçirmeden kabul etmez.

Filozof genellikle dünyada oluşan ve tüm insanlığı ilgilendiren sorunları kendi üzerinde bir sorumluluk olarak görür. Bu nedenle her türlü konu için farklı alternatifler ya da çözümler düşünebilir. Sanat, bilim, hayat, siyaset gibi her konuda düşünerek içsel düşünceleriyle istenilen doyum ve zenginliğe bu şekilde ulaşılacağını bilmektedir.

Filozofların Gözünden Filozof ve Felsefe

Felsefi düşüncelerin ortaya çıkışı insanların düşündüğü konuyu çözümleme ve bilme isteği ile oluşmuştur. Bir filozofun insanlar arasındaki görünmeyen farklılığını Aristoteles “Mümkün olduğunca her şeyi bilen ve insanlar tarafından bilinmesi güç ve kolay olmayan şeyleri düşünebilen, bilim adına oluşan nedenleri daha iyi bilen ve bu nedenleri öğretebilme gücüne sahip olan bilge kişilik” olarak açıklamaktadır. Ona göre bir filozof, bilmek için aranan ve ortaya çıkan bilimlerden daha fazla bilgeliği kendi içinde barındırabilmelidir.

Descartes’e göre bir filozofun aklını ve düşüncelerini kendi gücünün yettiği kadar iyi kullanabilmesi gerekir. İşlerinde en iyisi olduğunu bildiği şeyi yapabilmek için oldukça açık ve sağlam bir düşünce sistemine sahip olması gerektiğini düşünür. Yani elde olan bilgi her ne ise, üzerine düşünmek, ölçüp tartmak ve irdelemek gerekir.

İngiliz filozof David Hume, filozofluğu farklı bir noktadan özetliyor bizlere. Herkesin içinde var olduğu düşünülen bazı özelliklerden bahsediyor; Ego ve üstünlük hissiyatı. Hume’a göre, kendisine meraklı bir şekilde soru yöneltmek isteyen insanlara karşı ukalaca tavırlar sergileyen filozoflar, sorularına yanıt alamayan kişiler tarafından yok sayılır ve susturulurlar. Bu nedenle bir filozof alçak gönüllülüğünü her daim korumalı ve toplumun onların fikirlerini onlara karşı bir silah olarak geri çevirmemesini sağlamalıdır.

Epiktetos için felsefe, aklın önemini bilmekle başlar. Epiktetos kendi felsefesinde hayvanlarda bulunmayan akıl ve irade gibi yetkilerin insanlara özel olduğundan söz ederek başlatır düşünce sistemini. Epiktetos’a göre insan, aklı olan geçici bir hayvandır. Düşünce sistemini oturtamayan, düşünmeden hareket eden ve kendini düşünmekten mahrum bırakan insanların ‘insan yönü’nün yok olduğunu söyler. 

Epiktetos’a göre bir filozof karşısındaki kişiye bilgili olduğunu bilgisini öne sürerek göstermemelidir. Yani ‘bilmişlik taslamak’ toplum tarafından hoş görülmeyen bir davranış olduğu halde, özellikle bir filozof için bu şekilde gözükmenin oldukça zedeleyici bir hareket olduğundan bahseder. Aynı zamanda ona göre bir filozof, her zaman planlı olmalıdır. Dahil olmak istediği bir iş için düşünerek ortaya bir plan dökmelidir ki günün sonunda işler daha da kötüye gitmesin.

Dünyada bilinen ilk filozof kimdir?

Dünyada filozof olarak kabul edilen ilk isim Thales olarak bilinir. Yaşadığı dönem tam olarak bir netlik kazanamamış olsa da M.Ö. 624 – M.Ö. 546 yılları arasında yaşadığı tahmin edilmekte. Thales; gökbilimci, filozof ve matematikçidir. Tarihte kaynaklarda geçen ilk filozof ve bilim adamı unvanını taşır.

Bu unvanı taşımasından da anlaşılacağı üzere bilinen bir gerçektir ki, Thales felsefenin, bilimin gelişimine yön veren ve öncülük eden ilk isimdir. Antik Yunan’ın “Yedi Bilgesi” olarak tanınan düşünürlerin ilki olarak bilinir.

Thales için genellikle “Miletli Thales” söylemi kullanılır. Bunun sebebi Thales’in Ege Bölgesi’nde Aydın civarında bulunan ilçede yaşamasıdır. Geçmiş döneme göre Aydın’in Didim ilçesi taraflarında bulunan bir liman kenti için söylenen takma ad (Miletos) ile tanınır.

Thales hakkında kaynaklarda yok denecek kadar az bilgi bulunsa da Thales’ten sonra gelen filozofların yorumları ve bilgileri insanlara yön vermiştir. Felsefeyi başlatan ilk düşünür olarak bilinen Thales hakkında diğer filozoflar, saygı duyulan ve araştırmacı kişiliği ile ön plana çıkan bilge biri olarak söz eder. Thales’in hayatı ve benliği konusunda kaynaklarda bir çeşitlilik söz konusu…

Thales’in yaşadığı dönemde üzerine araştırmalar yaptığı ve insanları yönlendirdiği konular için henüz ‘felsefe’ kavramı kullanılmamaktaydı. Fakat bunun bilgelik ile ilgili olduğu hakkındaki görüşler her zaman sabit kaldı.

Thales felsefe adına neler yaptı?

Thales’in felsefi buluşlarının olduğu “On the Equinox” ve “On the Solstice” isimli eserlerin var olduğu çeşitli kaynaklara göre söylenmekte. Fakat yazılı eserleri günümüze kadar ulaşamamıştır. Her filozofun kendine özel düşünceleri ve kendine özel doğrularının var olmasından kaynaklı, Thales’in düşünce ve buluşları hakkında da farklı yorumlar bulunur.

Thales’in yaşadığı dönem ve öncesinde evrenin ve insanın nereden geldiği konusunda genellikle efsaneler, tanrılar ya da kahramanlar öne sürülüyordu. Özellikle çeşitli doğa olaylarının meydana gelmesi, insanların efsanelere olan inancını destekler nitelikteydi.

Bu düşüncelerden farklı olarak Thales, sorularının cevabını doğadan alabileceğini düşünmüştür. Aynı zamanda Thales, suyu bir çeşit ‘ana madde’ olarak görmektedir. Bundan dolayı da her şeyin sebebinin, başlangıcının ve sonunun su olduğunu söyler.

Astronomi alanında kendi dönemine göre uç noktalarda insanlara belirli bilgiler vermesi Thales’in başkaları tarafından bilgili bir düşünür olduğu gerçeğini kanıtlamış diyebiliriz. Thales, çeşitli alanlardan yardım alarak hazırladığı araştırmasında Güneş tutulması olmadan önce topluma bir tutulma gerçekleşeceğini duyurabilmiştir. Aynı zamanda geometrik hesaplamalar ile uzaktaki cisimlerin uzunluğunu hesaplayabilmektedir.

Thales’in özellikle matematik alanında öne çıkan bir filozof olduğunu belirtebiliriz. Ticaretle uğraştığı bilinen filozof, Mısır’da epeyce bulunmuştur. Mısırlılar tarafından geometriyi öğrenip Yunanlılara aktardığı söylenir. Bulduğu geometri teorileri, dönemine göre çözülemeyecek noktalarda gözükebilir. Aynı zamanda bu teoremler günümüzde çoğu alanda hâlâ kullanılmaktadır.

İlginizi çekebilecek ilgili içerikler:

This post is also available in: English