Demans spesifik bir hastalık değildir. Günlük işlevlerde yetersizlik ile karakterize, bunama, bellek ve dil yetileri, soyut düşünme, yargılama gibi zihinsel işlevlerde görülen bozulmaların bütününü tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Birçok farklı alt türü bulunmaktadır (Örn. Frontotemporal Demans, Afazi, Vasküler Demans vb.). Demans vakalarının %60-80 kadarını Alzheimer hastaları oluşturmaktadır (Alzheimer’s Association, 2018).
Alzheimer hastalığı, 1907’den beri bilinen kronik nörodejenaratif bir hastalıktır. Bellek ve diğer kognitif işlevlerde ilerleyici bir kayıp sonucu işlevsellikte bozulma ile karakterizedir ve yıldan yıla kötüleşme görülür. Yaşlanmanın doğal bir süreci değildir.
Beyinde mikroskobik değişikler bellek bozukluklarının gözlenmesinden çok daha erken görülür. Bu nokatada karşımıza amiloid β plakları ve nörofibriler yumaklar çıkar. Plaklar nöronlar arasında β-amyloid peptit birikimi sebebi ile oluşur. Yumaklar tau proteininin bükülmüş ipliklerinin hücre içinde birikimi sonucu oluşur. Ve bu değişiklikler beynin bellek ile ilişkili hipokampüs bölgesinde başlayıp yıllar içerisinde yayılım göstererek düşünce, hareket gibi başka işlevleri olan bölgelere doğru devam eder.
Alzheimer teşhisi için tek bir kontrol yöntemi mevcut değildir. Kapsamlı bir medikal geçmiş, mental durum ve duygu durumu kontrolü, fiziksel ve nörokognitif değerlendirme, ayırıcı tanı için beyin görüntüleme ve kan testleri gereklidir.
Başlangıç yaşına göre erken ve geç başlangıçlı olarak ikiye ayırılır:
• Geç başlangıçlı alzheimer: 65 yaş ve üzeri
• Erken başlangıçlı Alzheimer: 65 yaş altı
Erken başlangıçlı Alzheimer’da klinik ve kognitif profil geç başlangıca kıyasla daha agresiftir, genetik yatkınlık daha yüksektir. Eğer bir ailede birden fazla vaka görülmüşse, ve ya bilinen genetik bir mutasyon varsa, erken başlangıçlı kalıtsal Alzheimer hastalığı adı verilir. (Gene Reviews 2012 Oct 18)
Alzheimer hastalığında risk grupları yaşlı hastalar ve ailede erken başlangıçlı Alzheimer öyküsü olanlardır. 80 yaşından önce erkeklerde daha yaygınken, 80 yaş sonrasında kadınlarda daha yaygındır. Sıklığı ise 60 yaş üzerinde her 1000 kişide 40.2’dir. ABD’de 65 yaş üzerindeki kişiler arasında Alzheimer hastalığının görülme sıklığı %12.5’dir.
…
Alzheimer hastalığında üç evre vardır.
Erken Evre Alzheimer
• Kelime bulma güçlükleri,
• Yeni tanıştığı insanları isimlerini öğrene güçlüğü,
• Sosyal ve iş ortamlarında çalışma güçlüğü
• Okuduğu materyalin içeriğini hatırlayamama
• Eşyaları koyduğu yerleri unutmak veya karıştırmak,
• Planlama ve organizasyonda artan güçlük çekme.
Orta Evre Alzheimer
• Kişinin başından geçenleri ya da kendisi ile ilgili bilgileri unutmaya başlaması,
• Sosyal ve mental zorlukları çıkaracak duygu durum bozuklukları,
• Adres, telefon numarası, lise, üniversite,
• Yer zaman oryantasyonunda güçlük,
• Mevsime uygun kıyafet seçmede güçlük,
• Uyku düzeninde değişiklik,
• Kaybolma riskinde artış,
• Kişilik ve davranış değişiklikleri; şüphecilik, delüzyon veya kompulsif davranışlar (el sıkma, peçete parçalama)
Geç Evre Alzheimer
• Kişisel bakım ve günlük aktivitelerde sürekli yardıma ihtiyaç duyma,
• Yakın tecrübeler ve bulunulan yer ile ilgili farkındalık kaybı,
• Fiziksel becerilerde, yürümek, oturmak ve yutkunmak gibi, güçlükler,
• İletişimde güçlük,
• Bağışıklık sisteminde zayıflama.
Alzheimer hastalığından korunmak için ne yapmak gerekir sorusuna gelince, engellemek için henüz bir yöntemin mevcut olmadığını söyleyebiliriz. Henüz bunun için çalışmalar devam etmekte. Ancak eğitimin koruyucu bir etkisi olduğu gözlenmiş durumda ve özel olarak dil eğitimi oldukça etkili. Yeni bir dil öğrenmek çok başarılı bir beyin egzersizi aynı zamanda. Bu noktada sudoku efsanesinin de pek bir aslı astarı olmadığını söyleyebiliriz. Alzheimer’dan korunmak ya da belki de daha doğrusu Alzheimer olmayı ertelemek için formül aslında diğer hastalıklarda olduğundan çok farklı değil: Akdeniz usulü bir beslenme, egzersiz yapma, sosyalleşmeye ve yeni bir şeyler öğrenmeye devam etmek. Son zamanlarda bilişsel egzersizler üzerine çalışmalar da yürütülmekte ancak henüz buna uygun bir bilişsel egzersiz geliştirilebilmiş değil.
Yorumlar (0) Yorum Yap